Ruimtetelescoop ontdekt volwassen sterrenstelsels in pasgeboren heelal
Met de in Nederland ontwikkelde HIFI-spectrograaf aan boord van de Europese infraroodruimtetelescoop Herschel zijn twee ver verwijderde sterrenstelsels ontdekt die ondanks hun jeugd een verrassend 'kalm' rotatiepatroon vertonen. Dat betekent dat de stelsels minder dan vier miljard jaar na de oerknal al 'volwassen' waren.
Twee astronomen van Arizona State University gebruikten HIFI om precisiemetingen te verrichten aan twee sterrenstelsels die zo ver weg staan dat hun licht er tien miljard jaar over heeft gedaan om op aarde aan te komen. De stelsels, S0109 en 'The Clone' geheten, zouden op die afstand normaal gesproken niet waarneembaar zijn, maar omdat ze zich achter een dichterbij gelegen cluster van sterrenstelsels bevinden, wordt hun licht vervormd en versterkt door de zwaartekracht van de cluster. Dankzij dat zwaartekrachtlenseffect konden de stelsels ondanks hun grote afstand toch met HIFI worden onderzocht.
Vanwege de lange reistijd van het licht zien sterrenkundigen de twee stelsels zoals ze er in de jeugd van het heelal uitzagen. Zulke jonge stelsels zijn vaak nog niet volgroeid, en de toestroom van grote hoeveelheden gas leidt tot turbulentie en een chaotisch rotatiepatroon. Uit de Herschel-metingen blijkt echter dat S0109 een verrassend regelmatig rotatiepatroon te zien geeft. Voor 'The Clone' zijn de resultaten wat minder eenduidig, maar ook die waarnemingen zijn in overeenstemming met een 'kalme' rotatie.
In de toekomst zullen deze en andere ver verwijderde sterrenstelsels nog veel gedetailleerder bestudeerd worden door het internationale ALMA-observatorium in Chili. De ruimtetelescoop Herschel is sinds voorjaar 2013 niet meer in bedrijf; de koelvloeistof aan boord was toen opgebruikt.
De resultaten worden op 20 mei gepubliceerd in The Astrophysical Journal.
