Opmerkelijk record: meer koolstof dan ooit gebruikt in 2021

De totale hoeveelheid energie opgewekt uit kolen bereikt een recordhoogte in 2021, verwacht het Internationaal Energieagentschap (IEA). ‘We willen het oude niet meer, maar het nieuwe is er simpelweg nog niet.’ De invloed van China op de energiemarkt is groot.

Nooit eerder was de totale hoeveelheid energie opgewekt uit kolen zo hoog als in 2021, alle retoriek, beleidsvoorstellen en acties gericht op het realiseren van ‘energietransitie’ of ‘verduurzaming’ ten spijt. De twee voorgaande jaren daalde de stroomwinning uit kolen nog, maar dit jaar neemt het toe met 9 procent, naar een nieuw record van 10.350 terawattuur. Het onverwacht snelle economische herstel en de forse prijsstijging van aardgas zorgden voor een grote vraag naar kolen.

De verwachting is dat daar de komende twee jaar nog geen verandering in komt. ‘Het is windstil en heiig weer,’ legt energie-econoom Hans van Cleef van ABN Amro uit, ‘waardoor duurzame energie momenteel niet veel oplevert. Daar komt bij dat de gasvoorraden veel lager zijn dan normaal. In Noorwegen vinden herstelwerkzaamheden plaats en Rusland verkoopt geen vat meer dan het contractueel verplicht is. De rest gaat naar de hoogste bieder en dat is altijd China.’

Kolengebruik China

Hoewel de Verenigde Staten en de EU ook 20 procent meer stroom uit kolen opwekken dan in 2020, valt de invloed van China op de energiemarkt moeilijk te overschatten. Wat betreft fossiele brandstoffen komt de helft van het wereldwijde kolengebruik op zijn conto (samen met India: tweederde). China produceert en consumeert meer dan elk ander land.

Tegelijkertijd is China ook het land dat het wind-, zonne-, water- en kernenergieverbruik het meest heeft uitgebreid de afgelopen jaren. ‘In het Westen heerst er soms een beeld van China dat het naar believen de wereld vervuilt, maar dat is onwaar’, zegt Marije Vlaskamp, Chinakenner en oud-correspondent.

‘Een groot deel van het energiegebruik van China komt doordat de hele wereld – vooral Europeanen en Amerikanen – laptops, auto’s en koelkasten in China laat produceren’, zegt Vlaskamp. ‘Wij hebben dus onze vervuiling voor een deel daarnaartoe geëxporteerd.’

Maar in China is evenwel het besef ingedaald dat het gebruik van fossiele brandstoffen een ingrijpende invloed heeft op het klimaat, zegt Vlaskamp.

Veel steenkolenmijnen en energiecentrales zijn de afgelopen jaren gesloten. Vlaskamp: ‘Het gevoel leeft nu dat er misschien te veel is uitgefaseerd. Er zijn nog onvoldoende duurzame bronnen om genoeg energie op te wekken. Om aan de gigantische energievraag te kunnen voldoen, gooit China nu oude mijnen weer open en importeert het ontzettend veel, ook niet-duurzame energie.’

Energietransitie Europa

Volgens Van Cleef zijn in Europa dezelfde mechanismen van kracht. ‘We willen het oude niet meer, maar het nieuwe is er simpelweg nog niet.’ Een hoogspanningsnet kost tien jaar om aan te leggen, een windpark ongeveer zeven tot acht jaar. Van Cleef: De energietransitie gaat niet over één nacht ijs.’

Van Cleef: ‘Om prijspieken te dempen, zullen we ook de huidige energievoorzieningen moeten onderhouden. Dat kan hand in hand gaan met investeringen in duurzame energie. Daarmee is wel duidelijk dat het nog een aantal jaar duurt voordat we de piek hebben bereikt.’