Nieuwe medische mijlpaal: dwarslaesiepatiënten kunnen lopen, fietsen en zwemmen dankzij nieuw implantaat

Wetenschappers hebben een nieuwe mijlpaal bereikt in hun onderzoek om dwarslaesiepatiënten weer te laten bewegen. Dankzij verbeterde elektrische stimulatie van de zenuwen in het ruggenmerg, zijn ze erin geslaagd om drie patiënten met een complete dwarslaesie binnen een dag te laten lopen, fietsen en zelfs zwemmen.

De drie mannen vonden al snel ook buiten het onderzoekslab hun weg. Het onderzoeksverslag, dat maandagmiddag werd gepubliceerd in Nature medicine, gaat vergezeld van video’s waarop een van de patiënten, de Italiaan Michel Roccati, achter een rollator door de stad loopt en staand aan de bar een biertje drinkt.

Roccati, die bij een motorongeluk een dwarslaesie opliep, vertelde vorige week op een persconferentie dat hij inmiddels ook de trap op en af kan en dagelijks een paar uur oefent. ‘Het is deel van mijn leven geworden.’ Grote afstanden leggen de patiënten vooralsnog niet af, blijkt uit de studie: enkele tientallen meters in 6 minuten. De wetenschappers schrijven dat hun nieuwe techniek ‘een realistisch toekomstpad creëert voor alledaags gebruik’.

Te vroeg

Hoogleraar neuroregeneratie Joost Verhaagen (Nederlands Herseninstituut) en hoogleraar zenuwchirurgie Martijn Malessy (LUMC) zien het succes als een nieuwe stap op een onderzoeksterrein dat zich snel ontwikkelt. Mooie resultaten, zeggen ze, maar voor thuisgebruik is het nog veel te vroeg. ‘Er zijn vier miljoen dwarslaesiepatiënten op de wereld’, zegt Verhaagen, ‘de vraag is of deze techniek straks voor al die mensen beschikbaar komt.’

Het onderzoek werd uitgevoerd onder leiding van neurowetenschappers Grégoire Courtine en Jocelyne Bloch, die zich in het Zwitserse Lausanne al jaren beijveren om dwarslaesiepatiënten uit hun rolstoel te halen. Door een beschadiging aan hun ruggenmerg worden bij die patiënten de signalen uit hun hersenen niet of nauwelijks meer doorgegeven waardoor de motorische zenuwen de spieren niet meer kunnen aansturen. De neurowetenschappers proberen dat te verhelpen door elektrische stimulatie van zenuwbanen in het ruggenmerg.

Vier jaar geleden boekten ze succes bij drie patiënten met een incomplete dwarslaesie, bij wie nog slapende zenuwbanen aanwezig waren. Dit keer richtten ze zich op drie patiënten met een complete dwarslaesie. Ze ontwikkelden een nieuw systeem met meer en langere elektroden waardoor een betere controle over de zenuwbanen kon worden verkregen.

Pacemaker

De drie mannen kiezen nu op een tablet welke beweging ze willen maken. Die informatie gaat naar een pacemaker in hun buik die vervolgens de elektroden op steeds wisselende wijze activeert. Zo ontstaat een samenspel tussen verschillende spieren die zich spannen en ontspannen, legt Verhaagen uit, op een manier waarop anders de hersenen dat zouden doen. Omdat de mannen ook de controle hervonden over hun romp konden ze bijvoorbeeld ook kanoën en krachttraining doen in de sportschool. Bij het lopen blijft de steun van een rollator wel nodig.

Zenuwchirurg Malessy merkt op dat twee van de drie patiënten aan het begin van het onderzoek weliswaar totaal verlamd waren, maar dat bij hen gaandeweg slapende verbindingen weer tot leven bleken te komen. ‘Komt dat door training, door het inzetten van de technologie, of door beide? Het maakt een groot verschil als er nog een smal bruggetje is tussen hersenen en eindspieren. Dat heeft een positief effect op het aansturen van de bewegingen.’

Hij vraagt zich af of de strategie na een paar jaar nog steeds werkt. ‘Deze technologie wordt ook bij pijnbestrijding gebruikt en dan zien we soms technische problemen ontstaan, bijvoorbeeld doordat de elektroden verschuiven. De vraag is ook of zenuwcellen die elektrische prikkels uiteindelijk overleven. Maar daar komen we pas achter door het te doen.’