Nieuw ontdekt platform in Mexico blijkt oudste bouwwerk Maya’s

Archeologen hebben in Mexico het tot nu toe oudste en waarschijnlijk grootste bouwwerk van de Maya’s ontdekt. Het is een platform voor ceremoniële doeleinden dat tussen 1000 en 800 jaar voor Christus is gebouwd. De ontdekking werpt een nieuw licht op de ontwikkeling van de vroege Mayacultuur, schrijven de wetenschappers in het tijdschrift Nature.

Een onderzoeksgroep onder leiding van Takeshi Inomata (Universiteit van Arizona) vond de constructie met behulp van een lasersysteem (Lidar), dat vanuit de lucht door begroeiing heen driedimensionale afbeeldingen kan maken van het aardoppervlak. Het plateau, opgebouwd uit klei en aarde, is 1.400 bij 400 meter en steekt 10 tot 15 meter uit boven de omgeving. Het monumentale complex heeft negen opgangen.

De vindplaats, Aguada Fénix, ligt in de zuidelijke Mexicaanse deelstaat Tabasco. De ouderdom van de constructie is bepaald met koolstofdatering van organisch materiaal in de aardlagen. Het complex is eeuwen ouder dan verscheidene andere plateaus in het Mayagebied. Volgens de onderzoekers begon de bouw van het plateau van Aquada Fénix iets eerder dan van een ceremonieel complex in Ceibal (Guatemala), dat is gedateerd op 950 jaar voor Christus.

Zonnewijzer

Het plateau van Aguanda Fénix was een plek waar mensen samenkwamen om bewegingen van de zon of andere hemellichamen te observeren. In het middengedeelte van het complex bevinden zich een verhoging en een smal platform die samen dienen als een soort zonnewijzer. Aan de hand van de plaats waar de zon opkomt kon het seizoen worden afgelezen – een belangrijk gegeven voor landbouwers.

Archeologen zijn er lang van uitgegaan dat religieuze en andere groepsrituelen in de Mayacultuur zijn ontstaan onder leiding van koninklijke dynastieën, nadat zich eerst agrarische gemeenschappen hadden gevormd. De ontdekking van het complex in Tabasco lijkt erop te duiden dat het anders kan zijn gegaan: de gemeenschap ontstond door het bouwen aan een ceremonieel complex, zonder dat een elite daartoe de aanzet gaf.

Dit leiden de wetenschappers af uit het ontbreken van sporen of afbeeldingen van hooggeplaatste personen bij Aguada Fénix. Er zijn geen aanwijzingen voor sociale ongelijkheid en hiërarchische machtsverhoudingen. Volgens de auteurs heeft gemeenschapswerk van het begin af bijgedragen aan de ontwikkeling van de Mayacultuur. “Veel bewoners van de regio lijken actief te hebben deelgenomen aan de transformatie van het landschap door nieuwe plaatsen voor samenkomst te maken zonder de dwang van machtige elites”, schrijven de auteurs.

Organisatiegraad

Een frisse gedachte, reageert archeoloog Alexander Geurds, universitair hoofddocent aan de Universiteit Leiden en de Universiteit van Oxford. ‘We zien structuren waarvan de bouw een organisatiegraad vereist die eigenlijk niet mogelijk is volgens de traditionele opvatting dat er permanent leiderschap moet zijn. Het is echter logisch dat gemeenschappen die rondom de vindplaats woonden contact met elkaar onderhielden en een gedeelde zorg hadden: de opbrengst van de landbouw. Dan is het ook niet zo gek dat ze dit soort complexen, die ze gebruikten om de seizoenen in het oog te houden of om gezamenlijk besluiten te nemen, als collectieve samenwerking gingen bouwen.’

Aguada Fénix ligt op de grens tussen het Mayagebied en het gebied waar de Olmeekse cultuur zich heeft ontwikkeld. Volgens Geurds laat de ontdekking van het bouwwerk in Tabasco zien dat deze culturen niet los van elkaar kunnen worden gezien. ‘Het bouwen van het omvangrijke complex is een enorme onderneming geweest, die zich in die periode alleen maar laat vergelijken met grote plateaus in het Olmeekse gebied. We moeten af van het idee dat Maya’s en Olmeken totaal verschillend zijn. Het zijn groepen mensen geweest die in die periode allemaal in dit gebied langs de kust woonden en gedeeltelijk contact hadden met elkaar.’

Geurds, niet betrokken bij het onderzoek, spreekt van een ‘spannende’ ontdekking. Dankzij het lasersysteem konden de wetenschappers in enkele jaren resultaten boeken waar vroeger decennia voor nodig waren geweest. ‘Het onderzoek heeft niet alleen veel nieuwe gegevens opgeleverd, het geeft er ook duiding aan.’