Niets doen, is ons advies. Want u bent het niet die jaarlijks 900 miljard subsidies aan de fossiele industrie blijft geven

Journaliste Barbara Debusschere neemt tweewekelijks het nieuws over klimaat en wetenschap onder de loep. Hieronder kunt u zich inschrijven voor haar nieuwsbrief. Zo hoeft u niets te missen.

Dag lezer,

De kans op een leefbare toekomst slinkt nu snel. Het is zowat een taboe om dit soort zinnen op te schrijven en al helemaal om er brieven mee te beginnen, maar we kunnen er als auteur van de nieuwsbrief Klimaat & Wetenschap niet onderuit. Want die zin komt niet van een of andere puberale digitale pagina waar zwartkijkers de apocalyps voorbereiden. Nee, het is de conclusie in het nieuwe ‘syntheserapport’ van het VN-klimaatpanel.

Het is, met andere woorden, wetenschap van de bovenste plank. Dat panel, dat zijn honderden en honderden van de beste klimatologen die op basis van duizenden onderzoeken vaststellen hoe het staat met de koorts van de planeet. Op zich is de conclusie dat de situatie nu wel heel erg nijpend wordt niet nieuw.

Alleen moeten de “diepe, snelle en verregaande veranderingen in alle systemen en sectoren” die nodig zijn om de toekomst leefbaar te houden nu binnen de zeven jaar gebeuren. Voor de miljoenen mensen die nu al getroffen zijn en hebben en houden verloren door weerextremen is het de facto al te laat.

Nochtans is al veel wél gebeurd. In achttien landen daalt de uitstoot al meer dan tien jaar gestaag, de steile klim van hernieuwbare energie is ondanks de energiecrisis spectaculair, en het Klimaatakkoord van Parijs is de politieke stok achter de deur waar onder andere een Europese Green Deal uit is voortgevloeid.

Maar twijfelzaaiers, de lobby’s van de fossielebrandstofindustrie en ook de menselijke neiging om te denken “mij overkomt het toch niet, dit is een probleem van anderen”, hebben er wel voor gezorgd dat we fenomenaal veel tijd verloren hebben en dat er nog enorm veel te weinig gebeurt om een veilige toekomst te garanderen.

Over dat psychologische aspect zegt de met een Nobelprijs gelauwerde econoom en psycholoog Daniel Kahneman: “De klimaatverandering is het soort bedreiging waarvoor wij als mens niet zijn ontwikkeld om ermee om te gaan. Het is te abstract, te veraf. Mocht het een meteoriet zijn die op ons afkomt, dan zou je de hele mensheid kunnen mobiliseren.”

Onze soort schiet met andere woorden veel sneller en slagvaardiger in actie tegen een concrete, duidelijk aanwijsbare schuldige. Zoals ‘het virus’, de mensen die wasbeerhonden verhandelen of “gewetenloos China” dat bewijsmateriaal zou hebben achtergehouden waaruit blijkt dat het coronavirus van bij de wasbeerhond kwam.

Ook het idee ‘après moi le déluge’ dat klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele bij velen ziet, het egoïstisch-nihilistische devies dat wordt toegeschreven aan de Franse koning Louis XV, helpt niet. Maar de overstromingen komen niet na ons. Ze zijn er al. In Turkije, in Pakistan, in en rond Verviers. Momenteel is de helft van de wereldbevolking bedreigd door de impact van klimaatverandering. Steeds zwaardere watertekorten door droogte zijn daar ook een gevolg van en ook dat is geen probleem voor anderen, ver weg. “Onze regio is zeer kwetsbaar voor overstromingen én droogte”, ziet hydroloog Patrick Willems.

Wat nu? Steeds meer mensen worstelen met al deze kennis. Ze duwen ze weg door ze te ontkennen, door de visie van Louis XV te omarmen en te schieten op de boodschapper - ‘Doe niet zo alarmistisch, het is toch mooi weer?’ Of ze krijgen een klimaatdepressie en vervallen in defaitisme.

Niets doen, is ons advies. Want u bent het niet die jaarlijks 900 miljard subsidies aan de fossiele industrie blijft geven. Ook bent u niet één van de slechts twintig fossielebrandstofbedrijven die verantwoordelijk zijn voor 35 procent van de totale broeikasgasuitstoot sinds 1965. Of één van de tien financiers die beslissen over de helft van de toekomstige broeikasgasuitstoot. U bent het niet die mogelijk blijft maken dat je nog voor minder dan 30 euro naar Barcelona kan vliegen. En wellicht bent u niet één van de rijksten die vooral de opwarming en de vernieling van de biodiversiteit aanzwengelen door te investeren in palmolie, soja en mijnen en in privéjets rond te vliegen. Want bijna de helft van de uitstoot is veroorzaakt door tien procent van de rijkste mensen ter wereld.

Het probleem ligt hoger. Bij machthebbers en de CEO’s van die paar bedrijven die bepalen hoe de producten en de energie die wij consumeren worden gemaakt en gereguleerd. Natuurlijk is het voor het klimaat veel beter als u minder vlees eet, minder heen en weer vliegt, geen dikke auto op fossiele brandstof koopt of voor zonnepanelen gaat. Veel ‘klimaatoplossingen’ zijn vaak ook gezonder, aangenamer en stilaan ook goedkoper. Maar het verpletterende gevoel dat wij allemaal schuldig, zondig, en geheel zelf verantwoordelijk zijn voor de vernieling van de toekomst, strookt niet met de feiten en zorgt voor onnodige ruzies, verwijten en wanhoop bij en tussen individuen. En dat is net het omgekeerde van wat nodig is.

Maar het is wat de fossielebrandstofindustrie eigenlijk heeft gewild: dat wij het allemaal bij onszelf zouden zoeken. Het idee van de ecologische voetafdruk komt bijvoorbeeld van British Petrol. Door het grootste probleem dat de mens ooit heeft gekend te individualiseren is de aandacht handig afgeleid van de echte oorzaak. “Terwijl wij vegaburgers kopen, subsidieert de EU de intensieve veeteelt. Terwijl wij ons schamen over een vliegreis, groeit de luchtvaartsector razendsnel en is er geen belasting op kerosine”, zegt Jaap Tielbeke, auteur van Een beter milieu begint niet bij jezelf daarover.

In plaats van de kop te laten hangen of elkaar in de haren te vliegen over een SUV of een hamburger, proberen we maar beter zoveel mogelijk collectief en als burgers druk te zetten op die grote ­spelers die de echte cruciale veranderingen kunnen forceren. Of zoals de Amerikaanse schrijfster RebeccaSolnit na allerlei geworstel concludeert: “Klimaatchaos vereist dat we inzien hoe alles met elkaar verbonden is. Jezelf zien als burger betekent jezelf zien als verbonden met sociale en politieke systemen. Als burgers moeten we achter de klimaatvoetafdruk aangaan van de fossielebrandstofbedrijven, de rundvleesindustrie, de energiebedrijven, het transportsysteem, kunststoffen en zoveel meer.”

Solidaire groeten,
De wetenschapsredactie