Nierfunctie controleren zonder ras en geslacht in rekening te brengen: ‘Dit lost probleem van politieke correctheid op’

Aandacht voor discriminatie bereikt ook de medische wereld?

(lacht) “Hier leeft dit nog niet zo, al hoor ik dat sommige patiënten hun geslacht niet willen meedelen aan een arts. Maar het is in de VS waar gevoeligheid voor racisme en genderdiscriminatie bij medische onderzoeken sterk in de aandacht staat.”

“Om te bepalen hoe goed nieren functioneren meten artsen de hoeveelheid creatinine in het bloed. Dat is een afvalstof uit de spieren die door de nieren uit het bloed wordt gefilterd. Omdat gezonde waarden verschillen naargelang leeftijd, geslacht en etniciteit, hanteren artsen een formule die in 2009 door Amerikaanse experts is uitgewerkt die rekening houdt met die verschillen. Maar daar kwam steeds meer kritiek op. Onze nieuwe methode biedt daar een oplossing voor.”

Er is dus wel een biologisch verschil?

“Ja. Wat etniciteit betreft gaat het specifiek over een verschil tussen witte mensen en zwarte Amerikanen, die gemiddeld meer creatinine in hun bloed hebben. Wellicht komt dat omdat Afrikaanse mensen ten tijde van de slavenhandel zijn geselecteerd op fysieke kracht, waardoor er in de VS vooral mensen met Afrikaanse roots leven die meer spiermassa hebben. Want bij zwarte mensen in Afrika is dat verschil niet gevonden. Maar als je dus accuraat wilt bepalen hoe gezond de nierfunctie is van Afro-Amerikaanse patiënten, moet je in je analyse rekening houden met het feit dat zij gemiddeld meer creatinine aanmaken.”

Hoe zit het dan met zwarte mensen in Europa en Afrika?

“Bij hen is dat verschil veel minder uitgesproken, waardoor wij voor hen de formule uit 2009 hanteren maar dan zonder de ‘rasmultiplicator’. Maar omdat de Amerikanen erg sterk zijn in het doorduwen van richtlijnen en ook omdat deze kwestie veel stof doet opwaaien in de VS, zijn statistici op zoek naar een oplossing die voor iedereen kan werken en die dus politiek maar ook medisch correct is.”

“In 2021 kwamen Amerikaanse collega’s met een alternatieve formule gebaseerd op creatinine waarin ras niet zat verwerkt. Maar die bleek minder accuraat. Dat is natuurlijk een probleem, want de nierfunctie inschatten is geen marginaal gegeven. Niet alleen mensen met nierproblemen maar bijvoorbeeld ook kankerpatiënten die chemo krijgen ondergaan zo’n test.”

Wat hebben jullie precies gerealiseerd?

“We hebben een nieuwe formule uitgedokterd die niet met creatinine werkt maar met een andere biomerker, cystatine C. Als je die stof als basis neemt, kun je onze formule toepassen ongeacht etniciteit of geslacht. Leeftijd speelt wel nog mee. Gender is trouwens ook een heikel punt, onder anderen bij transpersonen. Omdat er ook tussen mannen en vrouwen een verschil is, moet de interpretatie van de bloedwaarden namelijk gebeuren op basis van het geboortegeslacht. Dat wordt niet door iedereen aanvaard. Onze aanpak lost dus ook die genderkwestie op.”

Welke ervaringen hebben patiënten als problematisch bestempeld als het gaat over ras?

“Het gaat bijvoorbeeld om Amerikanen van gemengde afkomst die dan van hun arts de vraag krijgen tot welk ras ze behoren. De bal ging aan het rollen toen een zwarte nierarts de methode als discriminerend bestempelde in New England Journal of Medicine. Het ligt erg gevoelig in de VS . Wij hopen dat onze publicatie ertoe kan leiden dat onze formule een internationale richtlijn wordt. Bovendien blijkt dat onze formule even precies is als die uit 2009, die dus als racistisch is bestempeld, en veel accurater dan het rasneutrale alternatief uit 2021.”