Net sluit zich rond 'wonderdokter' Macchiarini

Il superchirurgo, zo wordt Paolo Macchiarini ook wel genoemd. De Italiaanse wonderdokter werkt aan het gerenommeerde Karolinska Instituut in Zweden, waar hij een sterrenstatus geniet. Die heeft hij te danken aan zijn baanbrekende werk in het domein van luchtpijpoperaties. In 2008 slaagde hij er als eerste in een stukje luchtpijp, gebouwd met behulp van stamcellen van de patiënt zelf, in te planten bij een Spaanse vrouw.

Maar de aanpak van Macchiarini was controversieel. De kritiek op zijn werk nam toe en met de carrière van de chirurg ging het bergop en -af. In 2012 werd de arts gearresteerd in Firenze. De Italiaanse politie verdacht hem van fraude en afpersing en haalde Macchiarini weg vanachter de operatietafel. Hij kreeg een maand huisarrest, maar de klacht hield geen stand en de arts vertrok naar Zweden.

In 2013 verscheen in Science een artikel over zijn werk, waarin het vakblad grote vraagtekens plaatste bij de werkwijze van de superchirurg. Intussen had Macchiarini op dezelfde manier al twaalf mensen geopereerd, van wie er meerdere overleden waren, stond te lezen. "Vaak hadden zijn patiënten, door kanker of een ernstig ongeval, weinig te verliezen", luidde het. "Verscheidene patiënten zijn gestorven, van wie minstens twee door complicaties gerelateerd aan de transplantatie."

Maffiapraktijken

Pierre Delaere plaatste al meteen na het eerste succesverhaal in Spanje vraagtekens bij de techniek van de Italiaanse chirurg. Delaere, bekend van de VIER-serie Topdokters, is zelf een wereldautoriteit op het vlak van luchtpijptransplantaties. Samen met zijn team ontwikkelde hij een methode waaraan 25 jaar onderzoek en tests voorafgingen. Macchiarini pakt het anders aan, zei Delaere in 2013 in deze krant. "Bij hem zijn er geen experimentele studies. Hij experimenteert op zijn patiënten."

Op dat moment beheerste Macchiarini in de VS de krantenkoppen nadat hij een kind van twee jaar een nieuwe luchtpijp had bezorgd. "Zijn techniek is miraculeus, maar hij laat niet zien wat hij doet", zei Delaere nog. "Hij zegt een synthetische buis te nemen, om die vervolgens te behandelen met stamcellen. Hij plaatst die terug, omringd door buikvet, en verwacht dat die zichzelf vervolgens regenereert tot luchtpijp. Dat is tovenarij. Op een dag stopt zijn verhaal. Macchiarini misleidt patiënten en collega's. Daarenboven zou hij patiënten onder druk zetten om niet met de pers te praten. Als dat klopt, zijn dat maffiapraktijken."

Delaere ontpopte zich tot een van de grootste critici van Macchiarini. Zo werkte hij ook mee aan een Zweedse documentaire over de dubieuze praktijken van de arts, die begin dit jaar uitkwam. De documentaire leidde tot twee externe onderzoeken naar Macchiarini en de rol van het Karolinska-instituut, waar de kritiek op de arts al aan het groeien was.

Volgens de Artsenkrant zijn twee van de drie patiënten die Macchiarini in Stockholm opereerde, overleden. Een derde is na de operatie in 2012 op intensieve zorgen opgenomen en ligt daar nu nog steeds. In 2013 werd Macchiarini een verbod opgelegd om nog te opereren in Karolinska - al opereerde hij wel nog in Rusland en de VS. Ook na zijn ontslag als chirurg werd zijn contract in Zweden nog verlengd, volgens Delaere. "De top van de onderzoekspoot van het Karolinska-instituut blijft de 'onderzoeker Macchiarini' de hand boven het hoofd houden, terwijl de bewijzen tegen hem zich opstapelen."

Nobelcomité

Dat blijkt alvast ook uit de eerste externe studie, die op 31 augustus is verschenen. "Uit het rapport blijkt dat Macchiarini zijn patiënten op schandalige manier heeft misleid", aldus Delaere nog in de Artsenkrant. "Met fatale gevolgen. Het Karolinska Hospital had Macchiarini nooit mogen aannemen, besluit het rapport." De tweede studie verschijnt morgen.

Dat rapport zal volgens Delaere vernietigend zijn voor het Karolinska-instituut, waar eerder al de rector en de vicerector opstapten door de kwestie. Mogelijk zijn er zelfs gevolgen voor het comité dat de Nobelprijs voor Geneeskunde uitreikt. Secretaris-generaal Urban Lendahl legde eerder zijn functie neer omdat hij betrokken was bij de aanwerving van Macchiarini. Mogelijk zijn ook andere leden van het Nobelprijscomité betrokken. "Er gaan in Zweden zelfs stemmen op om dit jaar geen Nobelprijs uit te reiken", aldus Delaere.