Is Elon Musk écht voor vrije meningsuiting? ‘Als hij doet wat hij heeft beloofd, vermoed ik dat hij Twitter zal vernietigen’

Twitter heeft een miljardenbod van Elon Musk geaccepteerd. Columnisten en opiniemakers over de toekomst van het socialemediaplatform en de vrijheid van meningsuiting.

Zakenman Elon Musk is veel meer dan de rijkste man ter wereld, met een geschat vermogen van ruim 270 miljard dollar. Hij is de baas van ruimte-onderneming Space X en eigenaar van Tesla, het waardevolste autobedrijf ter wereld. En deze week heeft de 50-jarige Musk voor zo’n 44 miljard dollar een megadeal gesloten met Twitter, een van de belangrijkste so­ci­a­le­me­dia­ka­na­len ter wereld.

Musk, zelf een fervent twitteraar met ruim 83 miljoen volgers, gelooft naar eigen zeggen in Twitters potentieel ‘om een wereldwijd platform voor de vrijheid van meningsuiting te zijn’ en vindt dat ‘de vrijheid van meningsuiting een maatschappelijke noodzaak is voor een functionerende democratie’. Maar de Zuid-Afrikaanse-Canadese-Amerikaanse miljardair is er ook van overtuigd dat Twitter in zijn huidige vorm niet goed werkt en ‘het digitale dorpsplein’ toe is aan veranderingen. ‘Een goed teken of er sprake is van vrije meningsuiting: mag iemand die je niet aardig vindt iets zeggen wat je niet leuk vindt? Als dat het geval is, hebben we vrijheid van meningsuiting’, aldus Musk.

Zo bezien zou de door Twitter permanent gebande Amerikaanse oud-president Donald Trump weer kunnen terugkeren op het platform. Het verklaart wellicht waarom er bijna net zoveel meningen lijken te zijn over de overname door Musk als er Twitter-gebruikers zijn (ongeveer 206 miljoen).

Onkunde

Volgens columnist Timothy L. O’Brien van Bloomberg zijn er voor- en nadelen aan de overname van Twitter door Musk: ‘De voordelen draaien grotendeels om de technologische en platformverbeteringen die hij zal kunnen doorvoeren, evenals de onmiskenbare ondernemersmagie die hij brengt. De minpunten zitten in zijn staat van dienst als zelfverklaarde ‘absolutist van het vrije woord’. Hij heeft zich niet altijd opgeworpen als pleitbezorger van de vrijheid van meningsuiting en is ook een fervent verspreider van onkunde geweest. Zo liet hij begin maart 2020 weten dat de ‘coronapandemie stom is’. Ook merkte hij op dat het coronavirus slechts een ‘vorm van verkoudheid’ is en pleitte voor hydroxychloroquine als een effectieve behandeling.’

Batya Ungar-Sargon, schrijver en plaatsvervangend opiniechef van Newsweek, betoonde zich recentelijk tegenover de Amerikaanse politieke nieuwssite The Hill ook kritisch: ‘Elon Musk is niet zo gericht op de vrijheid van meningsuiting als hij graag doet voorkomen als hij op Twitter zit. Hij heeft mensen ontslagen omdat ze zich hadden georganiseerd, omdat ze een vakbond probeerden op te richten bij Tesla. Hij heeft mensen ontslagen omdat ze het niet met hem eens waren. Hij heeft mensen ontslagen omdat ze racistische intimidatie ter sprake brachten. Ook heeft hij onlangs een showroom voor Tesla in Shenzhen laten bouwen, letterlijk in de schaduw van de concentratiekampen die worden gebouwd om Oeigoerse moslims op te sluiten.’

Macht op het dorpsplein

En ziedaar een mogelijk groot probleem van Twitter als eigendom van Musk, aldus columnist Juliet Samuel in de Britse krant The Daily Telegraph: ‘Zijn grootste bedrijf, Tesla, leunt voor een groot deel van de omzet, het grootste deel van zijn groei en een groot deel van zijn productie op China, waarvan de regering bekendstaat om het straffen van miljardairs op de andere manier als het hen op de ene manier niet kan aanpakken. Wat zal Musk doen als Beijing aanstoot neemt aan een trending topic of meme op Twitter en besluit Tesla daarvoor te straffen?’

Het is een vraag die Musks collega-miljardair en Amazon-oprichter Jeff Bezos maandag ook direct op Twitter stelde: ‘Interessante vraag. Heeft de Chinese regering nou ineens een beetje macht over het dorpsplein gekregen?’

Zie daar waar de hele discussie over vrijheid van meningsuiting eigenlijk om draait: macht, aldus filosoof Tomasz S. Markiewka op de Poolse nieuwssite Krytyka Polityczna. ‘Het gaat erom wie het recht heeft om deel te nemen aan het publieke debat; wie bepaalt wie de gastheer is en de regels opstelt en wie een gast is en er op elk moment kan worden uitgegooid. We moeten niet de illusie koesteren dat er gemakkelijke antwoorden zijn in dit geschil - een ideale blauwdruk voor de organisatie van het publieke debat. We hebben er nooit een gehad, er was nooit een gouden tijd waarin de pluraliteit ideaal was. En de opkomst van sociale media heeft de kwestie nog ingewikkelder gemaakt.’

Maar volgens Jorge Carrión, Spaanse schrijver en cultuurcriticus, onderstreept Musks aankoop van Twitter dat het jaar 2022 het jaar is waarin beslissende veranderingen zich uitkristalliseren. ‘Er zijn veel tekenen die het einde aankondigen van de gouden periode van de grote techbedrijven, na bijna 20 jaar expansie zonder pauze of wetten. Uit het onderzoek eind vorig jaar van de Facebook Papers (de ruim tienduizend interne documenten die klokkenluider Frances Haugen indiende bij beurswaakhond SEC en het Amerikaanse Congres) bleek dat Meta heel goed weet dat Facebook wordt gebruikt voor mensenhandel en dat Instagram de psyche van opgroeiende meisjes schaadt en niets doet om dit te verhelpen. De vakbonden die uiteindelijk zijn ontstaan bij Amazon of Alphabet, de schandalen rond Spotify vanwege het verspreiden van twijfels over coronavaccins of de opmerkelijke daling van Netflix-abonnees zijn tekenen dat we op een keerpunt staan’, aldus Carrión in The Washington Post.

Genieten

Jessica J. González, mede-ceo van Free Press en oprichter van Change the Terms wees er in een recent opiniestuk voor CNN op dat het succes van Twitter of ieder ander platform uiteindelijk afhangt of gebruikers genieten van hun aanwezigheid erop en zich niet bedreigd voelen door anderen. ‘Dat vereist expertise in het modereren van zaken als verheerlijking van en aanzetten tot geweld, de verspreiding van desinformatie, seksuele intimidatie en misbruik en andere hatelijke activiteiten. En het vereist dat deze beveiligingen worden uitgebreid naar alle gebruikers en niet alleen naar een bevoorrechte groep.

‘We moeten ook eerlijk zijn over Musks beoogde absolutisme van de vrijheid van meningsuiting. Het is een filosofie die vaak wordt uitgedragen door rijke witte mannen - degenen die niet het huiveringwekkende effect hebben ervaren dat online haat en desinformatie hebben op mensen met veel minder privileges.’

Kara Alaimo, universitair hoofddocent aan de Hofstra University heeft er in elk geval een hard hoofd in: ‘Ik voorspel dat het toestaan van schadelijke vormen van ‘vrije meningsuiting’ op Twitter, zoals misogynie en haat, tot gevolg zal hebben dat veel mensen het zwijgen wordt opgelegd en rampzalig zal zijn voor het sociale netwerk. Dat komt omdat bedachtzame gebruikers niet vrijwillig een platform blijven gebruiken waarop ze worden gebombardeerd met misbruik. En de eerste mensen die zullen vluchten zijn waarschijnlijk degenen die het ergst getroffen worden: vrouwen en mensen van kleur.’

Toch ziet Alaimo in haar opiniestuk voor CNN er ook een positieve kant aan: ‘Als Musk doet wat hij heeft beloofd, vermoed ik dat hij Twitter zal vernietigen. Maar is er ook de hoop dat zijn komst zal leiden tot het ontstaan van nieuwe sociale netwerken die daadwerkelijk het algemeen belang dienen. Als dat gebeurt, zal het resultaat funest zijn voor Musk, maar op de lange termijn een overwinning zijn voor ons, gebruikers.’