Hoe sociale media het leven van tienermeisjes om zeep kunnen helpen

De tirade op internet van het Australische tienermodel Essena O'Neill in de herfst vorig jaar ligt nog vers in het geheugen. Het 19-jarige meisje was de tegennatuurlijke pose die ze onder meer op Instagram aanhield, kotsbeu. Met een erg emotionele video nam ze afscheid van sociale media. "Dit is niet het echte leven", waarschuwde ze ons in tranen.

Onze beleving op sociale media hangt sterk af van onze leeftijd. Volwassenen die op Facebook en Twitter zitten, hebben nauwelijks voeling met termen als slut-pagina's, wraakporno, Tindermaaltijdcheques, lavaboshots en Finstas, of met apps als Yik Yak, Kik en Snapchat (zie kaderstuk). Op die platformen ontspint zich een hele jongerenwereld met relatieproblemen, naaktfoto's en cyberpesten. Sales bestudeert dit fenomeen al sinds de jaren 90. Voor haar boek deed ze 2,5 jaar onderzoek, waarbij ze sprak met meer dan 200 meisjes tussen 13 en 19 jaar uit heel de VS.

Ongewenste intimiteiten
"Wat we op sociale media zien sijpelt al tientallen jaren onze cultuur binnen", zegt ze. "Maar wat mij verontrust, is ongewenst seksueel gedrag tegenover tienermeisjes. Dat is daglijkse kost. Het komt zo vaak voor dat het gewoon deel uitmaakt van jongerencultuur. Je leest iets over 'sexting', maar uit het artikel blijkt niet dat het niet enkel op die school voorvalt. Het gebeurt op elke school waar ik onderzoek deed. Het is alledaags geworden."

Sales heeft het ook over 'slut-pages' of 'sletjespagina's'. Daarop worden naaktfoto's van meisjes gepost die oorspronkelijk voor ééniemand bedoeld waren. Zo ontstaat een 'sexting-kransje' waarvan de leden elkaar bevoorraden met dat soort beelden. Die belanden vaak ook op Instagram, waar iedereen ze kan bekijken. De slachtoffers die zo aan de digitale schandpaal worden genageld, zijn altijd meisjes, nooit jongens. Sales neemt het voorbeeld van een tienermeisje uit Boca Raton in Florida. Zij werd tijdens een feestje betrapt terwijl ze een jongen aan het pijpen was. De foto daarvan belandde op social media. Het meisje werd gepest als 'hoer' en raakte helemaal geïsoleerd. Ze werd depressief en wilde zichzelf van het leven beroven.

In haar boek maakt Sales duidelijk dat social media ontzettend belangrijk zijn voor Amerikaanse tieners. De jongeren zeggen zelf dat ze "verslaafd" of "geobsedeerd" zijn en constant hun smartphone checken. "Voor de meeste meisjes situeert hun leven zich dáár", schrijft Sales. "We zitten er 24/7 op", zei een 13-jarige uit New Jersey aan Sales. "Iets anders doen we niet."
_{LEES VERDER ONDER DE VIDEO}

Tieners hebben weliswaar altijd al seks gehad, geëxperimenteerd met drugs, elkaar gepest en zichzelf in de problemen gebracht. Maar nieuw is dat sociale media dit fenomeen uitvergroten en jonge vrouwen minder waard doen lijken. Ze zijn online minder vertegenwoordigd en laten zich minder horen. Vrouwen zijn beter in face-to-facecommunicatie, waar lichaamstaal ook belangrijk is, zegt Sales. "We worden sowieso als vrouw al meer als een object gezien en dat wordt nog vergemakkelijkt voor jongens."

Hoe gaat dat in de praktijk? In hoofdstuk 'Dertien' beschrijft Sales het geval van de 13-jarige Riley. Het meisje laat na school aan haar vriendinnen Sophia en Victoria een Snapchatvideo zien van Zach, een jongen die haar om naaktfoto's vraagt. Dat deed hij zowat dagelijks, sinds Rileys ex, Danny, het gerucht verspreidde dat Riley orale seks met hem had gehad. Dat was niet waar. Het was een jaloers meisje dat de relatie tussen Danny en Riley kapot wou en daarom aan Danny had verteld dat Riley met andere jongens op het internet flirtte. Het plan werkte, het koppel ging uit elkaar en Danny zocht wraak op sociale media. "Hij noemde mij een slet en iedereen begon mij te haten", getuigde Riley.

"Praat met tieners"
Sales woont in East Village in New York en heeft zelf een tienerdochter van 15 van wie de auteur hulp kreeg voor haar boek. Sindsdien praten moeder en dochter constant bij over wat er zich op sociale media afspeelt. Sales probeert zich altijd in de positie van de tiener te plaatsen. "In plaats van er tegenaan te kijken als een oordeel vellende of verontruste ouder probeer ik de vrees van wat ik te horen krijg van mij af te leggen en luister ik gewoon." Ouders vragen Sales vaak: "Wat moet ik dan doen, haar smartphone afpakken?" Maar dat is niet wat Sales met haar boek wil meegeven. "Praat met tieners over wat ze op hun gsm uitsteken en hoe vaak ze erop zitten. De uitdaging is nieuw en groot. Als ouder hebben we de verantwoordelijkheid om onze dochters en zonen hierbij te begeleiden."

Zo drastisch als Essena O'Neill sociale media helemaal opgaf, dat is uitzonderlijk. De meesten doen dat niet. "Het is nefast voor ons leven, maar we kunnen niet zonder", vertelden tieners aan Sales. "Dan zouden we gewoon geen leven meer hebben." We nemen meestal aan dat jonge meisjes dol zijn op sociale media, maar ze haten e ook. "Toch kappen ze er niet mee, omdat het nu eenmaal dáár is waar de tienercultuur zich afspeelt."

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de site www.zelfmoord1813.be.