Hoe (on)gezond is het om te werken op een vrije dag?

Het is verleidelijk om nog even te reageren op een mail, om een collega te bellen of een taakje af te ronden op een vrije dag. Maar volgens experts ook niet zonder gevaar.

Als je in loondienst bent en een ‘kantoorjob’ hebt, is de kans groot dat je weleens hebt gewerkt op een vrije dag. Volgens Willem van Rhenen, bedrijfsarts en hoogleraar productiviteit aan de Nederlandse Nyenrode Universiteit, leven we in een maatschappij waarin we constant op de hoogte willen blijven: “Het heeft vaak iets dwangmatigs. Zoals rokers bij het weggaan even voelen of hun pakje sigaretten wel in hun jaszak zit, zo checken workaholics hun telefoon en mail.”

Het gevoel hebben dat je voortdurend je werkberichten moet checken om snel te kunnen reageren tijdens, maar ook ná werktijd, wordt telepressure genoemd. Uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam in 2018 bleek dat mensen zich door telepressure moeilijk mentaal kunnen losmaken van het werk. Ook heeft het effect op burn-out, op hoe werknemers slapen en hoe effectief ze werken.

Wie op een vrije dag zijn mailbox bijwerkt, is evenwel niet per se verslaafd. Velen zullen betogen dat de berichten zich anders zó opstapelen dat andere taken eronder beginnen te lijden. En dat is niet heel schadelijk, denkt Van Rhenen, want het kan een gevoel van controle geven. Maar daarin schuilt ook een gevaar. “Zodra mensen stoppen met bijhouden, raken ze in paniek. Door dat gevoel van controleverlies worden ze onzeker en gestrest en daar raken ze weer uitgeput van. Dat is uiteindelijk ziekmakend.”

Resetten en opladen

Hoe het dan wel moet? Van Rhenen: “Zorg dat je minimaal één dag per week helemaal niet met je werk bezig bent. Anders kun je niet goed resetten en opladen. En dat is echt iets anders dan herstellen. Herstellen kan ook tussen het werken door, als je even je laptop aan de kant legt of gaat sporten. Om te resetten en op te laden heb je een volledige dag nodig, anders kom je niet in een toestand waarin je zó opgaat in je bezigheid dat je de tijd vergeet. Gebruik zo’n oplaaddag om iets te doen wat zinvol en waardevol is voor jou. Een boek lezen, de natuur in. Iets wat energie geeft.

’s Avonds op tijd stoppen met werken en één weekenddag gebruiken om te ontspannen is zelfs niet genoeg om op te laden, vindt arbeids- en organisatiepsycholoog Jessica de Bloom. Zij onderzoekt de effecten van vakantie op het welbevinden van werkenden en schreef het boek De kunst van het vakantievieren. Zo zouden mensen meer risico lopen op hart- en vaatziekten als ze lange tijd geen vrij nemen. Maar hoe zorg je ervoor dat je écht even de pauzeknop indrukt op vakantie? Van Rhenen: “Creëer vooral geen verwachtin­gen bij je werkgever over je bereikbaarheid. Maak afspraken. Zeg desnoods: je mag me altijd bellen, maar niet op die-en-die dag.”