Hoe nuttig is een ventilator op warme dagen?

Een beetje frisse lucht kan zeer welkom zijn op warme dagen en daarom doen ventilatorverkopers goede zaken in een hete zomer. Maar hélpt zo’n apparaat nu eigenlijk?

“Ventilatoren verversen telkens het luchtlaagje op de huid. Als de huid warm is en je blaast er koude lucht op, koelt dat”, zegt Hein Daanen, hoogleraar thermofysiologie. Maar als de omgeving warmer is dan de temperatuur van de huid, kun je geen koele lucht op het lichaam blazen.

Toch kan een ventilator ook in die situatie nuttig zijn, legt Daanen uit. De warmere lucht draagt dan namelijk bij aan de verdamping van zweet. “Wanneer zweet verdampt, onttrekt het warmte uit de huid door over te gaan van vloeistof naar een gas. Dat werkt dus ook al verkoelend.”

Het is wel van belang dat de luchtvochtigheid laag is. Zweet verdampt minder goed bij een hoge luchtvochtigheid, omdat de lucht dan minder damp kan opnemen. “De effectiviteit van een ventilator hangt dus af van de omgevingstemperatuur en de temperatuur van de huid, maar ook van hoe goed iemand kan zweten en wat de luchtvochtigheid is”, zegt Daanen.

Als dit allemaal tegenzit en de ventilator dus minder effectief is, zijn andere oplossingen nodig. “Wat in Zuid-Europese landen heel populair is, zijn ventilatoren waar een waterinjector op is aangesloten”, vertelt de hoogleraar.

“Als het droog en warm is, wordt vochtige lucht over de terrassen heen geblazen. Het wordt dan wel vochtiger, maar het verdampende vocht trekt ook een beetje warmte uit de lucht.”

Een alternatief voor de ventilator is het drinken van koude dranken, stelt Daanen. “Vooral ijsslurry’s, een mix van ijs en water, zijn goed. Dat begint als ijs, maar in je lichaam wordt het een vloeistof. Ook die faseovergang onttrekt warmte uit het lichaam en verkoelt je daarmee van binnenuit.”

En hoe zit het met ventilatoren die je zelf moet bedienen, zoals een Chinese waaier? Het wapperen van een waaier kost energie, waardoor je het ook warm kan krijgen. “Maar ik schat dat de verdamping van zweet door het ventileren een groter effect heeft dan de extra warmteproductie door wapperen. Die extra warmte moet je compenseren door extra zweet te produceren. Maar dat wapperen vereist zo weinig energie dat je dus niet veel zweet extra hoeft te verdampen.”

Om optimaal te koelen is het verstandig de waaier op het gezicht te richten. “Het voorhoofd produceert relatief veel zweet, vergeleken met de rest van het lichaam”, legt Daanen uit.

Daarnaast is het gezicht ook extra gevoelig voor temperatuursveranderingen, waardoor het prettiger is om voor je gezicht te waaieren.