‘Het probleem van long covid wordt te weinig belicht. Ook bij jonge mensen’

Terwijl we nog volop bezig zijn om die snoodaard van een Covid 19 van ons erf te schoppen, wordt er al duchtig nagedacht over hoe we kunnen vermijden dat een volgend monstervirus ons in de nek valt. Want dat die nieuwe pandemie er ooit komt, daarover zijn Peter Piot en Hans Kluge, respectievelijk Belgiës bekendste epidemioloog en Europees directeur van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), het roerend eens. ‘De ontbossing van de Amazone gaat nog problemen veroorzaken.’

Piot en Kluge zijn geen gewone jongens. Beide proffen spreken minstens vier talen, hebben ervaring in het bestrijden van epidemieën in oorlogsgebieden en praten met ministers en presidenten zoals u met uw buurman – nee, niet die met z’n recent verharde voortuin. Piot is een Vlaams-­Brabantse doctor in de microbiologie, mede-ontdekker van het ebolavirus, stond aan het hoofd van UNAIDS, leidt de London School of Hygiene and Tropical Medicine en is adviseur van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Kluge is een goedlachse West-Vlaming, huisarts van opleiding, bestreed tuberculose in Siberische gevangeniskampen en is Europees regiodirecteur van de WHO. Piot belt in vanuit zijn huis in Londen, Kluge is op werkbezoek in Athene.

Peter Piot: “Hans, jij mag nog reizen?”

Hans Kluge: “Ja, sommige landen kunnen de steun van de WHO goed gebruiken. Ik was vorige week in Roemenië, waar het protest tegen de coronamaatregelen nog moeilijk te controleren is. In heel Europa groeien de frustraties. Daarom doe ik veel media-optredens, om de mensen te informeren.”

Piot: “Ik mis het reizen, maar ik mag Engeland niet uit. Wie terugkomt, moet veertien dagen op hotel in quarantaine.”

Kluge: “Bij mij thuis in Denemarken moet je je meteen laten testen bij terugkomst en daarna vier dagen in quarantaine. Pas na een tweede negatieve test mag je weer buiten. Mijn tienerdochters zijn het ook grondig beu.”

In Groot-Brittannië is meer dan de helft van de bevolking gevaccineerd. Heerst daar al een bevrijdingssfeer?

Piot: “Sinds vorige week zijn de terrassen weer open, en die zaten meteen propvol. De social distancing wordt toegepast in centimeters, in plaats van meters. Dat wordt een ramp! Als je bijna óp elkaar zit, gebeuren er sowieso besmettingen, ook al ben je buiten.

“Ik vrees dat die versoepelingen te vroeg zijn gekomen. De twintigers en dertigers zijn nog niet gevaccineerd en net zij zitten nu massaal op die terrassen.”

Als de terrassen bij ons op 8 mei opengaan, mogen we dat hier dus ook verwachten?

Piot: “Ja, en dat is doodjammer. Als iedereen de regels respecteert, heb je geen dwingende maatregelen nodig. Dat is het verschil tussen Azië en het Westen. Mijn zoon woont in Laos: 7 miljoen inwoners en nul coronadoden. Buurland Vietnam: één dode. Met dezelfde maatregelen als hier, maar ginds volgt iedereen ze braaf op. In het Westen zijn we in de ban van het hyperindividualisme. Me, myself and I. Mensen aanvaarden niet de minste beperking van hun vrijheden, zelfs niet om de gemeenschap te beschermen. Het verbaast me dat velen nog altijd niet begrijpen dat ze daardoor de pijn voor iedereen verlengen. We zijn nog niet van dit virus af, hè. Het gaat nog een hele tijd duren, zelfs mét de vaccins.”

Kluge: “Dankzij de vaccinaties is er licht aan het einde van de tunnel. Maar ik had gehoopt dat de tunnel korter was.

“De vaccinaties kunnen een vals gevoel van veiligheid creëren. Mensen beginnen meer risico’s te nemen, omdat ze denken dat het bijna gedaan is. Maar ook in de laatste bocht van een afdaling kun je nog verongelukken.

“Vaccinatie is maar één instrument uit onze gereedschapskist, naast testing, tracing, ventilatie en het gedrag van de mensen. Maar stilaan lijkt het ons énige instrument te worden. Dat is niet goed. We móéten de mensen mee krijgen, zodat ze hun verantwoordelijkheid blijven nemen. En dat gaat niet door hen met de vinger te wijzen. Dat werkt averechts.”

Een deel van de bevolking wil het allemaal niet meer weten. Ze hebben er genoeg van.

Kluge: “Maar zoals Marc Van Ranst zei: ‘Het virus heeft nog niet genoeg van ons.’ We moeten het vertrouwen in de overheid en de wetenschap herstellen. Ik sprak onlangs met Anthony Fauci (de Amerikaanse viroloog die president Biden adviseert, red.) en we hebben beslist om daartoe een trans-Atlantische taskforce op te richten. ‘Je kunt niet geloven welke waanzinnige ideeën ze hier in hun hoofd hebben’, zei hij. Ze hebben een half miljoen doden en toch zijn er nog altijd mensen die geloven dat het coronavirus een verzinsel van de communisten is.”

Piot: “Alles in verband met corona is daar gepolitiseerd. Het dragen van een mondmasker wordt gezien als een politiek statement. Onwaarschijnlijk!”

Bij ons krijgt Marc Van Ranst ook dagelijks de wind van voren, inclusief nachtelijke telefoons en doodsbedreigingen.

Piot: “Ik ben vorig jaar dicht bij de dood geweest na mijn coronabesmetting. Sindsdien heb ik me voorgenomen om dat geraas en die onzin op sociale media te negeren. Je wordt daar alleen maar ongelukkig van.”

Kluge: “Mijn advies aan alle wetenschappers is: schoenmaker, blijf bij uw leest. Virologen moeten niet de politieker uithangen. Wij kunnen de job van politici wel vergemakkelijken met onze adviezen. Het probleem is dat veel burgers geen veranderende inzichten meer tolereren, maar wetenschap is nu eenmaal trial-and-error.”

Piot: “De verwachtingen bij de bevolking zijn enorm. Alsof wetenschappers alle antwoorden hebben. Wij kennen dit virus nog maar een goed jaar: er is ook voor ons nog veel onduidelijk.”

Jullie adviseren wereldleiders, zoals Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Hoe gaan jullie met hen om?

Piot: “Wij vormen een brug tussen wetenschap en politiek. Ik geef mijn advies, maar bemoei me niet met politieke beslissingen.”

Professor Kluge, u noemde de vaccinaties dit voorjaar ‘onaanvaardbaar traag’. Dat speelt ook mee in de volkswoede.

Kluge: “Dat was geen kritiek op de Europese Commissie, maar op de leveringsproblemen en de logistieke aanpak in sommige landen. Dat Europa de vaccins gezamenlijk heeft aangekocht en eerlijk over de lidstaten verdeelt, is knap.”

Piot: “Wettelijk gezien had de Europese Commissie alles aan de lidstaten kunnen overlaten, omdat Volksgezondheid normaal niet haar bevoegdheid is. Wie kritiek heeft op Europa, moet beseffen dat kleine landen als België nu nog altijd geen vaccins zouden hebben zonder die deal van de Europese Commissie.”

Maar heeft Europa de strijd om de vaccins niet verloren tegen de Amerikanen en de Britten? Zij waren sneller en legden meer geld op tafel.

Piot: “Het Europese contract met AstraZeneca is een dag vroeger getekend dan het contract van de Britten. In dat van hen stond wel een exclusiviteitsclausule, en die kun je maar aan één land beloven. Het klopt wel dat Europa is afgeremd door haar bureaucratie.”

Kluge: “Juist. Mensen onderschatten welke zware procedures en logge structuren wij moeten doorploegen. Maar we proberen dat overleg leniger te maken.”

Piot: “De VS vormen één land, terwijl Europa pas kan handelen na de goedkeuring van 27 soevereine lidstaten. Toch zijn er weer grote stappen gezet in de internationale samenwerking.”

SNOTNEUS

Hoe zien jullie deze pandemie verder evolueren? Microbioloog Herman Goossens waarschuwt voor een vierde golf in het najaar.

Piot: “We gaan er duidelijk niet in slagen om de curve plat te slaan. Dit virus zal endemisch worden – permanent aanwezig onder de bevolking – met nu en dan nieuwe opstoten. Het gevaar is dat er nieuwe varianten opduiken waartegen de vaccins minder effectief zijn. Maar zodra iedereen gevaccineerd is, zullen we wel opnieuw normaler kunnen leven. En misschien krijgen de meeste mensen over enkele jaren alleen nog een snotneus van dit virus. Het kan evolueren naar een seizoensgriep, waartegen je regelmatig ouderen en kwetsbaren moet inenten met aangepaste vaccins.”

Kluge: “Het valt op dat de armsten toch weer de dupe zijn. In Israël en Groot-Brittannië worden al jonge mensen gevaccineerd, terwijl andere landen nog moeten beginnen met het vaccineren van hun gezondheidswerkers. Zolang die achterblijvende landen niet voldoende gevaccineerd zijn, blijft de hele wereld kwetsbaar.”

In België lijkt de vaccinatiebereidheid groot.

Kluge: “Zodra we over de helft zitten, moeten we inzetten op het overtuigen van de weigeraars. In Frankrijk wil niet eens de helft van de bevolking zich laten vaccineren. Antivaxers en nepnieuws maken het niet makkelijker.

“Toen ik voor Artsen Zonder Grenzen in Somalië en Liberia vocht tegen ebola, moesten we ook opboksen tegen een matige vaccinatiebereidheid. Toch kun je de mensen meekrijgen in je verhaal, met behulp van bekende figuren: religieuze leiders, popsterren, sportvedetten, influencers, … De mensen moeten niet altijd naar de WHO luisteren, hè (lacht).”

Wat zegt u tegen de mensen die nog twijfelen?

Piot: “Dat die vaccins niet uit de lucht komen vallen. Ze zijn het resultaat van decennialang onderzoek. De mRNA-­vaccins van BioNtech/Pfizer en Moderna komen voort uit het kankeronderzoek. De onderzoeksfases volgden elkaar sneller op, maar alles is netjes volgens de procedures verlopen. De wetenschap krijgt te weinig lof voor die prestaties.

“Ik ben wel ontgoocheld over het uitblijven van betere covidbehandelingen. Ik had verwacht dat we die sneller zouden vinden dan werkbare vaccins. Maar ik had ongelijk. Alweer! (lacht)”

Wat als we pas over drie jaar een goed vaccin hadden gevonden?

Piot (grijpt met de handen naar de haren): “Daar wil ik zelfs niet aan denken! Toch was dat best mogelijk. Aids is ontdekt in 1983 en we hebben nog altijd geen vaccin. Het vaccin tegen tuberculose biedt ook maar 50 procent bescherming. We hebben dus veel geluk gehad. Toch was ik er vrij gerust op, omdat de meeste mensen er ook zonder vaccin al in slaagden om het virus te overwinnen. Bij aids is dat niet het geval. Daar raak je nooit meer van af, je kunt het alleen onderdrukken met aidsremmers.”

Kluge: “Die vaccins zijn een historische innovatie waar de farmabedrijven zeer kleine winstmarges op nemen. Er is vaak kritiek op de sector, maar in deze crisis toont hij toch een ander gelaat: de prijzen van de vaccins zijn zeer redelijk.”

Mag het even? De belastingbetaler heeft een flink stuk van het onderzoek betaald.

Kluge: “Klopt, maar de farmabedrijven protesteren ook niet, omdat ze grote volumes kunnen verkopen.

“Straks moeten we met de sector aan tafel om te bekijken hoe we die positieve tendens kunnen voortzetten. Ik snap dat zij winst willen maken en geld nodig hebben voor hun onderzoek, maar zij moeten snappen dat iedereen toegang moet hebben tot basisgezondheidszorg.”

DE VOLGENDE

Viroloog Johan Neyts zegt dat we deze pandemie moeten zien als een militaire oefening tegen infectieziekten, zodat we klaar zijn voor de volgende.

Piot: “Juist, want dit virus is niet noodzakelijk The Big One.De echte nachtmerrie is een virus dat even besmettelijk is als corona, even dodelijk als ebola en waartegen we geen vaccin kunnen maken. Zo’n scenario is niet onmogelijk.”

Wat moeten we doen om dat te vermijden?

Piot: “Drie vierde van alle infecties komt voort uit contact met dieren: hiv kwam van apen, malaria van muggen, de Mexicaanse griep van varkens, SARS van vleermuizen, MERS van kamelen. Hoe meer wij op het terrein van de dieren komen, hoe groter de kans dat hun virussen op ons overspringen.

“Ontbossing is een gigantisch probleem: niet alleen voor de klimaatopwarming, maar ook voor pandemieën. Dat de Braziliaanse president Jair Bolsonaro de verwoesting van het Amazonewoud heeft versneld, zal bijna zeker nieuwe epidemieën veroorzaken. En dan kun je maar hopen dat men er snel bij is om die in de kiem te smoren.”

Europa heeft een handelsakkoord met Zuid-Amerika in de steigers staan: wij willen onze auto’s verkopen, in ruil voor hun vlees, soja en tropisch fruit. Dat impliceert: meer plantages, meer landbouw en dus meer woudkap in het Amazonegebied.

Piot: “We moeten hopen dat Europa sterke voorwaarden koppelt aan die handelsakkoorden. Maar de globalisering kan ook een voordeel zijn in de strijd tegen epidemieën. Eind mei is er een top van de G20 en de EU over volksgezondheid en duurzaamheid. Ik zit daar de expertengroep voor.”

Welke boodschap gaat u daar brengen?

Piot: “Dat tijd álles is. Het staat vast dat er nieuwe epidemieën zullen uitbreken. Of het een pandemie wordt, hangt af van hoe snel je het vuur uittrapt. Daarom zullen we wereldwijd méér en betere surveillancesystemen moeten opzetten. In Azië bestaan die al. Daar hebben ze lessen getrokken uit de SARS-epidemie van 2003. In Europa hebben we die systemen niet. Men kan daar maar beter geld voor vrijmaken, want preventie kost een pak minder dan een nieuwe pandemie.”

Wat verstaat u onder die surveillancesystemen?

Piot: “In Azië monitort men het gedrag van vleermuizen, onder meer met gps-­tracking. Er wordt systematisch getest op virussen bij diersoorten waarvan men weet dat ze makkelijk infecties doorgeven aan de mens.

“Ik geloof ook in het Global Virome Project: een groep van internationale experts die een atlas wil maken van alle virussen die van dier op mens kunnen overspringen (volgens de Amerikaanse virologe Jonna Mazet zouden dat er zo’n 500.000 zijn, red.). Dat kan dokters overal ter wereld helpen om virusuitbraken snel te detecteren. En op basis van zo’n atlas zou men ook nu al kunnen starten met de ontwikkeling van vaccins tegen de virussen die ons het meest waarschijnlijk zullen treffen.”

Kluge: “Ik heb een pan-­Europese commissie opgericht die moet waken over gezondheid en duurzame ontwikkeling. De voorzitter is Mario Monti, ex-premier van Italië en gewezen Europees Commissaris van Financiën. Ik heb voor die commissie heel bewust economisten gevraagd, en geen gezondheidsspecialisten. Na de bankencrisis van 2008 is de WHO er om gezondheid hoog op de politieke agenda te krijgen. We kregen de beleidsmakers niet overtuigd met ons medisch jargon. Nu zitten die ex-regeringsleiders en -ministers in onze commissie. Zij weten welke taal ze moeten gebruiken.”

Piot: “Als het nu niet lukt, zal het nooit lukken. Jouw aanpak is de juiste, Hans. Dit wordt geen opdracht van ministers van Gezondheid alleen. De regeringsleiders en ministers van Financiën moeten het nodige geld vrijmaken.

“We hebben ook de ministers van Landbouw nodig, om het geïndustrialiseerde landbouwmodel bij te schaven. De manier waarop wij vlees produceren en dieren verplaatsen over de planeet, heeft een verwoestende impact op de natuur en het klimaat, maar vergroot ook de kans op pandemieën.”

In de BBC-reportage Stopping the Next One werden boerderijen met duizenden varkens ‘speelplaatsen voor virussen’ genoemd.

Piot: “Dat is zo. In Vlaanderen zijn we omsingeld door varkens, kippen en koeien. Die intensieve veeteelt maakt het virussen gemakkelijker om zich te verspreiden. Er zijn nu boerderijen met een miljoen kippen. Als daar iets uitbreekt, wordt het meteen precair.

“Ik pleit niet voor een terugkeer naar het nomadenbestaan, of alleen nog kleinschalige landbouw. Dat gaat niet als je 9 miljard mensen moet voeden. Maar het moet wel in een betere harmonie met de natuur. We zullen ook genetisch gemodificeerde gewassen nodig hebben die minder vragen van de planeet. Dat kan boeren ook helpen om betere oogsten te hebben.”

SUPERVACCIN

Volgens de Amerikaanse viroloog Matthew Memoli volstaat het niet om vaccins tegen Covid 19 te ontwikkelen: ‘We moeten werken aan een universeel vaccin tegen een hele waaier aan coronavirussen.’

Piot: “Dat zou fantastisch zijn, want we zijn deze eeuw al drie keer getroffen door een corona­epidemie: SARS, MERS en Covid 19. En het zal wellicht niet de laatste keer zijn.”

Sinds 2012 werkten wetenschappers aan zo’n supervaccin. Ze ontdekten dat overlevenden van het SARS-virus van 2003 ook antilichamen hadden tegen het MERS-virus van 2012, en tegen banale verkoudheidsvirussen die ook afkomstig zijn van de coronafamilie. Daaruit concludeerden ze dat het mogelijk zou zijn om zo’n universeel vaccin te ontwikkelen. Maar de farmasector bleek niet geïnteresseerd en de fondsen droogden op.

Kluge: “Dat is typisch: na MERS was er paniek, maar na een tijd ebt die weg.”

Piot: “Ook voor griep zoeken we al decennia naar een universeel vaccin. Wie die heilige graal vindt, maakt een goede kans om een hoop prijzen te winnen (lacht).”

Is het geen probleem dat de farmasector liever investeert in lucratieve dagcrèmes dan in vaccins tegen virussen die misschien nooit zullen uitbreken?

Piot: “Om die reden is CEPI opgericht: een internationale organisatie die onderzoek doet naar vaccins waarvoor vanuit de markt geen interesse bestaat. CEPI wordt gefinancierd via donaties. Dat is nodig: omdat de aandeelhouders van de farmareuzen boter bij de vis willen, investeren die bedrijven liever in geneesmiddelen die geld in het laatje brengen.

“Nu, je mag niet vergeten dat Janssen Pharmaceutica wel een werkzaam vaccin heeft ontwikkeld tegen ebola, ook al wisten ze dat ze daar geen euro aan gingen verdienen.

“Men vergeet soms hoeveel levens er worden gered door vaccinatie. Misschien zouden wij er alle drie al niet meer zijn zonder de vaccins tegen mazelen, tetanus en difterie.”

U hebt jarenlang gewaarschuwd voor de volgende pandemie. Hoe frustrerend is het dat er niet naar u werd geluisterd?

Piot: “Sinds de ebola-uitbraak van 2014 in West-Afrika waarschuwde ik in lezingen dat we niet klaar waren voor een wereldwijde uitbraak van een gevaarlijk virus. Op het World Economic Forum in Davos toonde ik samen met Bill Gates simulaties. Die vond men zeer interessant, maar daar bleef het bij. Uiteraard is dat frustrerend, maar ik wil daar niet in blijven hangen. Ook bij hiv heeft het jaren geduurd voor dat op de politieke agenda is geraakt. Je moet op de nagel blijven kloppen tot het lukt. En jezelf afvragen waaróm je boodschap niet aankomt. Ik praat daar weleens over met klimaatwetenschappers, want zij maken dat ook mee.”

En wat is de conclusie dan?

Piot: “Dat statistieken, cijfers en doemscenario’s niet volstaan om mensen wakker te schudden. Als klimaatactivist moet je verhalen vertellen van mensen die nú al zwaar getroffen zijn door de klimaatverandering. Dat moeten we ook doen met corona.”

Is overbevolking voor beide problemen niet de olifant in de kamer?

Piot: “Uiteraard. Hoe meer mensen, hoe groter de druk op de natuur. Om de mens gezond te houden, moet ook onze leefomgeving gezond zijn. Omgekeerd kunnen we met een gezonde levensstijl de planeet gezond houden.”

Kluge: “Veel van de doelstellingen die nodig zijn om de planeet te redden, zijn ook goed voor de volksgezondheid. De weg die we op moeten is duidelijk, de oplossingen zijn er. Het komt nu aan op politieke wil.”

We halen er nog een olifant in de kamer bij: obesitas.

Kluge: “Ook dat is een epidemie. En er is een link met corona: mensen met overgewicht hebben meer kans om te sterven aan het virus. De landen met de hoogste sterftecijfers zijn westerse landen waar comfortfood en een zittende levensstijl ingeburgerd zijn. We moeten de komende jaren sterker inzetten op preventie.

“Maar dé uitdaging van de nabije toekomst wordt mentale gezondheid. Ik noem dat de parallelle pandemie. In alle landen zijn de cijfers van huiselijk geweld, depressies en eenzaamheid gestegen.”

Is het mogelijk dat we de impact van de coronamaatregelen op het mentale welzijn hebben onderschat? En dat de soepelere Zweedse aanpak over enkele jaren toch de juiste blijkt te zijn, omdat de mentale gezondheid van de jeugd daar minder is geschaad?

Kluge: “Kijk naar de cijfers: Zweden heeft veel meer coronadoden dan de andere Scandinavische landen.”

Maar misschien hebben ze over vijf jaar minder depressies en zelfdodingen. Hebben wij onze jonge generaties niet opgeofferd om de ouderen te redden?

Kluge: “Dat is speculeren, we kunnen dat nog niet weten.”

Piot: “We hadden gewoon geen andere keuze. België is veel dichter bevolkt dan Zweden, en zelfs daar is het gezondheidssysteem op sommige plekken bijna gekraakt. Als België het virus ongehinderd door de bevolking had laten razen, was ons zorgsysteem helemaal gecrasht, met tienduizenden extra doden als gevolg. Dan kun je ook geen dringende operaties of kankerbehandelingen meer uitvoeren. De scholen zouden ook dichtgaan, bij gebrek aan leerkrachten. (Fijntjes) En ik betwijfel of onze mentale gezondheid dan spectaculair beter zou zijn.”

Kluge: “De reguliere zorg moet zo snel mogelijk weer draaien. Negen op de tien mensen in Europa sterven nog altijd door chronische ziekten zoals kanker, obesitas en geestelijke aandoeningen. In één op de drie landen is kankerscreening tijdelijk stopgezet. Dat zal een impact hebben op lange termijn.”

Ook die nasleep zullen de gezondheidswerkers moeten opvangen. En u maakte zich vorige zomer al grote zorgen over hun mentale gezondheid.

Kluge: “Die mensen zijn op. Ze werken nu al meer dan een jaar in extreme omstandigheden. Het aantal burn-outs stijgt. Daarom is het goed dat minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke geregeld een ziekenhuis bezoekt om die mensen een hart onder de riem te steken. In de eerste lockdown kregen ze applaus, maar als we hun écht een plezier willen doen, moeten we de maatregelen nog een tijdje strikt naleven.”

GEEN D-DAY

Was er een moment waarop u uzelf bent tegengekomen het voorbije jaar?

Kluge: “Ik ben een marathonloper en heb geleerd om mijn krachten te doseren. Dat heb ik geleerd toen ik voor Artsen Zonder Grenzen in Siberië en Somalië werkte – een zeer intense periode.

“Wat er het meest inhakt, zijn mijn contacten met gezondheidswerkers. Ik spreek in elk land met ministers, maar daarna rijd ik meteen door naar een ziekenhuis. Vaak roep ik het personeel samen om hen te bedanken voor hun harde werk. Dan barsten mensen echt in tranen uit.”

Piot: “Voor mij was mijn besmetting het zwaarst. Het was de eerste keer in mijn leven dat ik zwaar ziek was: ik ben echt bang geweest dat ik zou sterven. Ik was kortademig en volledig uitgeput. Ze hebben me aan de zuurstof gelegd en het heeft weinig gescheeld of ik was naar intensieve verhuisd. Pas vier maanden later voelde ik me beter. Ik loop normaal elke ochtend 5 kilometer, maar de weken na mijn ziekenhuisopname kon ik geen halve kilometer joggen. Nu ben ik weer stilaan de oude, maar ik heb nog altijd negen uur slaap nodig, terwijl ik vroeger weinig sliep. Ik moet ook bloedverdunners nemen voor de rest van mijn leven.”

Kluge: “Het probleem van long covid wordt te weinig belicht. Eén op de drie mensen blijft na de besmetting nog minstens drie maanden sukkelen. Ook jonge mensen die voordien sterk en gezond waren. De klachten zijn verwardheid, geheugenverlies, extreme vermoeidheid, slaapproblemen, hoofdpijn, verlies van geur en smaak… Wij hebben getuigenissen verzameld van mensen die zeggen dat hun echtgenoot of familielid als een ander mens is teruggekomen.”

Piot: “Daarom choqueert het me dat sommigen dit virus nog altijd minimaliseren of zelfs ontkennen. Er zijn hier in Groot-Brittannië al 126.000 mensen gestorven, in de VS een half miljoen, en toch zijn er nóg die zeggen dat corona niets voorstelt. Dat gaat er bij mij echt niet in. Ga dan maar eens spreken met iemand die al een jaar op intensieve zorg werkt. Die mensen hebben patiënten verloren, collega’s zien sterven, hun gezin te weinig gezien. Sommigen hebben nachtmerries, beginnen fouten te maken van vermoeidheid en raken zelf besmet. Ik heb dat in de ebolagebieden ook meegemaakt: je werkt je te pletter en op den duur ben je zo moe dat je je eigen bescherming vergeet.”

Hoe gaan jullie de bevrijding vieren?

Piot: “Die bevrijding wordt geen D-Day zoals op het einde van de oorlog. Het zal in kleine stapjes gaan. Op mijn leeftijd heb ik ook geen nood meer aan grote uitspattingen (lacht).”

Kluge: “Ik kijk uit naar het moment dat mijn dochters hun grootouders in België weer kunnen omhelzen. Dat zal meer dan een jaar geleden zijn.”

Piot: “Ik heb mijn zoon en kleinkinderen in Laos ook al meer dan een jaar niet gezien.”

Hebt u al een reis gepland?

Piot: “Wij verhuizen in augustus van Londen naar Brussel. Ik blijf deeltijds werken voor de London School, maar ik wil niet meer aan het roer staan. Ik ben 72 en heb de helft van mijn leven ergens de baas gespeeld. De komende jaren wil ik de carrière van mijn vrouw (antropologe Heidi Larson, die het Vaccine Confidence Project leidt, red.) wat meer volgen.”

Kluge: “Wij hopen met het gezin bij onze ouders in België te kunnen langsgaan. Daarna rijden we door naar een huisje in de Dordogne. Maar ik zal paraat blijven voor de WHO. Veel landen staan nog maar aan het begin van de vaccinatie. Het wordt nog druk.”

Zullen we elkaar ooit nog de hand schudden als dit voorbij is?

Piot: “Als begroeting? Ik betwijfel het. Ik ben volledig gevaccineerd en hou me nog altijd sterk aan de maatregelen. Dat zal nog een hele tijd nodig zijn. We moeten naar een cultuur zoals in Japan: als mensen daar een snotneus hebben, dragen ze een masker. Dat niet doen is daar ongeveer hetzelfde als hier een sigaret opsteken in een ziekenhuis. In veel Aziatische landen begroet men elkaar met een buiging. Waarom zouden wij dat niet kunnen? Ik zal wel blij zijn als ik mijn familie en vrienden weer kan vastpakken. Daar hoeven we zeker niet mee te stoppen.”

Kluge: “Ik hoop dat er in onze cultuur nog ruimte blijft voor knuffels! In Denemarken gaat het er sowieso afstandelijk aan toe. De Denen waren blij dat de tweemeterregel werd afgeschaft: zo konden ze weer op vijf meter van elkaar gaan staan (lacht).”

© Humo