‘Het is eng dat dit toevallig aan het licht komt’: steeds meer zoogdieren besmet met vogelgriepvirus

Virologen kijken met de nodige bezorgdheid naar de vele besmettingen met een vogelgriepvirus bij zoogdieren. ‘Het is eng dat dit soort gevallen enkel door toevalligheden aan het licht komen’, zegt viroloog Thijs Kuiken (Erasmus MC).

Op de kust van de Kaspische Zee zijn vorige maand massaal dode zeehonden aangespoeld. Wat weten we daar nu over?

“Volgens de universiteit van Dagestan (Russische republiek tegen Georgië, PG) waren de dieren besmet met influenza. We weten echter niet of die vogelgriep de doodsoorzaak van de zeehonden is. Ook naar het subtype en de variant van de vogelgriep loopt nog onderzoek. We weten daardoor nog niet of het dezelfde variant van de vogelgriep is die nu wereldwijd rondgaat bij vogels en pluimvee.

“Daarom is dit voor mij wel een zorgwekkend bericht, maar ik ben nog niet echt verontrust. Daarvoor wil ik meer zekerheid. Dan ben ik bijvoorbeeld meer verontrust door de vondst van het vogelgriepvirus bij nertsen in Spanje. Daar stierven 2.200 dieren aan het virus. Er is duidelijk bewijs dat het virus daar duidelijk overging van zoogdier op zoogdier.”

Berichten van zoogdieren met het vogelgriepvirus duiken steeds vaker op. Hoe komt dat?

“Het klopt dat er de laatste twee jaar meer berichten zijn over zoogdieren die deze variant van het virus hebben. Wat wellicht meespeelt, is dat het virus endemisch geworden lijkt te zijn in wilde vogelpopulaties in die periode. Daardoor komt het veel voor onder wilde vogels en worden wilde zoogdieren eraan blootgesteld als ze een besmette vogel aanraken of opeten.

“Voor de nertsen is het omdat ze in stallen gefokt worden waar totaal geen bescherming is. Vogels kunnen daar gewoon in- en uitvliegen. Die worden overigens nog eens aangetrokken door het voeder dat aan nertsen gegeven wordt.”

Waarom moeten we zo aandachtig zijn voor besmettingen van zoogdieren met het vogelgriepvirus?

“Omdat het aanwijzingen geeft dat het virus ook mensen zou kunnen besmetten. Als het virus efficiënt tussen mensen overgedragen kan worden, kan het tot een nieuwe grieppandemie leiden. Of we dan meteen aan de Spaanse griep (die doodde tot 100 miljoen mensen in 1918, PG) moeten denken? Dat kan. De Spaanse grieppandemie was de pandemie met het hoogste sterftecijfer die we tot dan toe hadden gezien. Dat kan opnieuw het geval zijn. Maar het kan ook veel milder verlopen, zoals met de Mexicaanse grieppandemie van 2009.”

Waar letten wetenschappers op bij besmettingen bij zoogdieren?

“We maken ons vooral zorgen over uitbraken waarbij sprake is van besmetting van zoogdier op zoogdier, zoals in Spanje en mogelijk bij de zeehonden in de Kaspische zee. Ook bij gewone zeehonden die aan de oostkust van de Verenigde Staten en Canada stierven is dat afgelopen zomer mogelijk het geval geweest. Daar spoelden ook dode dieren aan. Al is er nog geen uitsluitsel over het feit of de dieren besmet zijn geraakt door individueel contact met besmette vogels of dat ze een vogelgriepvirus aan elkaar hebben doorgegeven. Dat laatste zou wel degelijk kunnen. Er zijn in de geschiedenis verschillende uitbraken van het vogelgriepvirus geweest onder zeehonden.

“Het andere waar experts ook naar kijken, is welke mutaties de virussen hebben die aangetroffen worden op kadavers van zoogdieren. Hoe meer mutaties er aanwezig zijn, waardoor het virus zich sneller in zoogdiercellen kan repliceren, hoe groter de kans dat het virus zich makkelijker kan aanpassen aan de mens.”

Dit is relatief onder de radar gepasseerd. Zijn we ons voldoende bewust van de gevaren van het vogelgriepvirus?

“Ik ben bang dat we ons daar in het algemeen onvoldoende van bewust zijn. De hele surveillance concentreert zich op pluimvee en wilde vogels en is voornamelijk bedoeld om de pluimveesector te beschermen. Maar die monitoring richt zich heel weinig op andere zoogdieren zoals nertsen.

“Het is eng dat dit soort gevallen via toevalligheden aan het licht komen en niet door een brede surveillance. Er wordt gewoon gevraagd dat iedereen ongewone sterfte rapporteert. Maar er is geen systeem opgezet om dat te doen voor andere soorten dan vogels.”