Het had helemaal anders kunnen lopen voor Sheryl Sandberg, Mark Zuckerbergs rechterhand

Meta-topvrouw Sheryl Sandberg verlaat Facebook. Onder haar hoede groeide het sociale netwerk uit tot een waar advertentie-imperium, maar de laatste jaren besmetten tal van schandalen haar blazoen.

Hoe anders had de wereld eruit gezien voor Facebook-topvrouw Sheryl Sandberg als niet Donald Trump maar haar vriendin Hillary Clinton in 2016 de Amerikaanse presidentsverkiezingen had gewonnen.

Hoogstwaarschijnlijk zou de ‘First Lady of Facebook’ dan niet pas komende herfst zijn teruggetreden als chief operating officer, zoals ze woensdag aankondigde, maar al in de herfst van 2016, om vervolgens een ministerspost in de regering-Clinton aan te nemen. In dat geval zou de schrijver van de feministische bestseller Lean In de geschiedenis zijn ingegaan als de spil achter het zakelijke succes van Facebook, en niet als het op één na belangrijkste gezicht achter de talloze Facebook-schandalen van de voorbije zes jaar.

Voor Trumps verkiezingswinst bevond het imago van Sheryl Kara Sandberg (1969) zich op een hoogtepunt. De vroegere stafchef van minister van Financiën Larry Summers, onder wiens supervisie ze begin jaren negentig op Harvard haar scriptie over de economische factoren achter huwelijksgeweld tegen vrouwen had geschreven, gold in Amerikaanse media nu zelf als potentiële minister van Financiën. Hoewel ze een vertrek bij Facebook publiekelijk ontkende, vertrouwde ze drie intimi toe dat ze het Facebook-hoofdkwartier in het Californische Menlo Park bij een verkiezingswinst voor Hillary Clinton zou verruilen voor een baan in Washington, schreef de New York Times.

Sinds Mark Zuckerberg haar in 2008 tot zijn rechterhand had benoemd waren de inkomsten van Facebook geëxplodeerd, van 153 miljoen dollar (zo’n 142,5 miljoen euro) in 2007 tot 27,6 miljard dollar (zo’n 25,7 miljard euro) in 2016. Die duizelingwekkende groei was voor een belangrijk deel te danken aan Sandberg, de grondlegger van de advertentiepoot waaraan het inmiddels tot Meta omgedoopte Facebook ook anno nu nog 97 procent van zijn revenuen dankt.

In haar verkiezingsmemoires What Happened zou Hillary Clinton later een gesprek beschrijven dat ze tijdens de campagne met Sandberg had gevoerd. De Facebook-COO vertelde daarin over haar boek Lean In uit 2013, waarin ze academische studies had aangehaald over het grote verschil in beleving over succesvolle mannen en vrouwen. “Hoe succesvoller een man is, des te meer mensen hem aardig vinden”, vatte Clinton haar woorden samen. “Bij vrouwen is het precies het tegenovergestelde. Hoe succesvoller ze zijn, des te minder mensen ons leuk vinden.”

Voor de herfst van 2016 was de publieke sympathie voor Sheryl Sandberg evenwel nog groot, daarna sloeg dit om. Lange tijd probeerde Sandberg zowel intern als extern onder het tapijt te vegen dat Russische trollen op grote schaal neppe Facebook-advertenties hadden gebruikt om de Amerikaanse verkiezingen te beïnvloeden.

‘Ziedend’ was ze volgens een reconstructie in de New York Times toen Facebooks veiligheidschef Alex Stamos het bestuur van het bedrijf in september 2017 op de hoogte bracht van de ernst van de Russische inmenging. Sandberg zag dit als verraad. “Je hebt ons voor de bus gegooid!”, brieste ze na afloop tegen Stamos.

Publiekelijk wilden Sandberg en Zuckerberg aanvankelijk alleen toegeven dat Russische agenten tijdens de verkiezingscampagne zo’n drieduizend Facebook-advertenties met nepnieuws hadden gekocht, voor in totaal 100.000 dollar (zo’n 93.000 euro) – een schijntje vergeleken bij Facebooks totale advertentie-inkomsten van meer dan 25 miljard dollar (zo’n 23 miljard euro) in 2016. Een maand later moest het bedrijf echter toegeven dat bijna 126 miljoen Amerikanen de advertenties gezien hadden.

Sindsdien zijn de schandalen Facebook en Sandberg blijven achtervolgen. Het schandaal over het Britse databedrijf Cambridge Analytica bijvoorbeeld, dat van Facebook toegang kreeg tot de persoonlijke gegevens van 87 miljoen Amerikanen. Of over de genocide tegen Rohingya-moslims in Myanmar, en de rol daarin van anti-Rohingya-haatzaaierij op Facebook.

Of over de lastercampagnes die Facebook onder Sandbergs hoede begon tegen rivalen. Zoals tegen miljardair en filantroop George Soros, de zondebok van talloze antisemitische complottheorieën, die Facebook en Google in een toespraak had bestempeld als ‘bedreigingen’ voor de samenleving. In het geniep huurde Facebook een republikeins onderzoeksbureau in, dat het gerucht verspreidde dat Soros de geldschieter was van anti-Facebook-activisten.

Dit jaar nog bleek Facebook politici te hebben ingefluisterd dat op TikTok, de grote Chinese concurrent, gevaarlijke filmpjes over scholierengeweld tegen leraren zouden circuleren. In werkelijkheid kwamen de filmpjes juist van Facebook zelf, en van Meta-dochter Instagram.

Dalende beurswaarde

Niet alleen de reputatie, ook de aandelenkoers van Facebook is flink gekelderd. Sinds september verloor moederbedrijf Meta bijna de helft van zijn beurswaarde. Strengere advertentieregels van Apple en de concurrentie van TikTok hebben de inkomsten een knauw gegeven.

Intern was Sandbergs machtspositie tanende, beschrijven Amerikaanse media. Haar functie als Facebooks politieke uithangbord en de bliksemafleider voor Mark Zuckerberg was ze kwijtgeraakt aan Nick Clegg, de voormalige Britse vicepremier, en tegenwoordig Meta’s ‘vice president of global affairs’.

Als Sandberg in de herfst terugtreedt als operationeel directeur zal ze nog wel een plaats behouden in het bestuur van Meta, zo maakte ze bekend. De moeder van twee kinderen en drie pluskinderen wil meer tijd besteden aan haar gezin en aan haar stichting Lean In, die zich over bijna de hele wereld inzet voor vrouwenemancipatie. Haar opvolger is de Spanjaard en Facebook-veteraan Javier Olivan, kondigde Mark Zuckerberg aan.