Het apenpokkenvirus verspreidt zich op verschillende manieren: wat je moet weten en hoe je besmetting kunt voorkomen

De apenpokken rukken op, maar waar en wanneer loop je het meeste risico? En kan het virus zich ook via een andere weg dan huid-op-huidcontact verspreiden? Een update.

1. Wat zijn apenpokken en hoe verspreidt het virus zich?

Het apenpokkenvirus is een infectie die van dier op mens overgaat. De naam is misleidend: de apenpokken werden voor het eerst vastgesteld bij apen, maar ook knaagdieren kunnen het virus overdragen. Wanneer je besmet bent krijg je eerst last van koorts, rillingen, spierpijn en vermoeidheid. Na één tot drie dagen ontstaan vlekken die overgaan in blaasjes. Het vocht in die blaasjes is besmettelijk.

De bekendste manier waarop het virus zich verspreidt is via huid-op-huidcontact. Het virus moet in contact komen met een wondje, zegt viroloog Johan Neyts (KU Leuven). Daarnaast kan het binnendringen via slijmvliezen, zoals de geslachtsorganen en de mond.

2. Kan het virus zich enkel via de huid verspreiden?

Nee. Maar het belangrijkste om in gedachten te houden is dat apenpokken zich niet gemakkelijk verspreiden tussen mensen zonder nauw contact. Het vocht uit de blaasjes is zeer besmettelijk. Als dit vocht op materialen terechtkomt, kan het minstens een dag of vijf besmettelijk blijven, zegt Neyts. Het virus blijft langer hangen op beddengoed, handdoeken en kleding dan op materialen zoals plastic, metaal en glas. Wondvocht in textiel is makkelijk te verwijderen in de wasmachine (op zo hoog mogelijke temperatuur).

Afgelopen weken ontstond er rumoer in tweedehandskledingwinkels. Maar het is heel moeilijk om via kleding besmet te raken met apenpokken. Je kunt wel besmet geraken door bijvoorbeeld te slapen in lakens waarin voordien iemand geslapen heeft die geïnfecteerd is met het virus.

Ook het aanraken van besmette oppervlakken blijkt tot nu toe geen effectieve manier van een besmetting. Als dit zo was, zou het virus zich sneller verspreiden. Als je samenwoont met ­iemand met het apenpokkenvirus en lang achter elkaar dezelfde ruimte deelt, is de kans op besmetting wel groter. Overdracht van het virus via de lucht is nog niet bewezen.

3. Is het apenpokkenvirus een soa?

Het apenpokkenvirus is geen seksueel overdraagbare aandoening (soa). Maar het kan wel tijdens seks worden overgedragen omdat het zich via huid-op-­huidcontact en via de slijmvliezen verspreidt. De kans dat iemand die veel wisselende seksuele contacten heeft en regelmatig seks heeft het virus oploopt, is daarom groter. Ook knuffelen kan voldoende zijn om het virus over te dragen.

4. Hebben mannen een ­hogere kans op besmetting?

Nee. Het is niet zo dat als je een man of vrouw bent dat je meer of minder infecteerbaar bent, zegt viroloog Neyts. Het gaat over nauw contact. Als een besmette man huid-op-huidcontact heeft met een vrouw, heeft zij ook kans besmet te worden, en vice versa.

De apenpokken komen tot nu toe vooral voor bij MSM (mannen die seks hebben met mannen) die vaak seks hebben en meerdere partners hebben. Iedereen loopt in principe risico om apenpokken te krijgen, ook kinderen. In België zijn nog geen kinderen besmet geraakt met het virus.

De apenpokken zijn overigens geen familie van de waterpokken. “Die virussen behoren tot twee totaal verschillende families. Dat is een krop sla vergelijken met een kastanjeboom”, zegt viroloog Neyts.

5. Iemand uit mijn omgeving heeft het apenpokkenvirus. Moet ik me zorgen maken?

De belangrijkste hoogrisicocontacten zijn seksuele partner(s). Andere hoogrisicocontacten zijn personen die in hetzelfde huishouden wonen of op vakantie zijn geweest met iemand die besmet is. Ook mensen in de zorg die onbeschermd contact hebben gehad met een besmet persoon lopen verhoogd risico. Andere sociale contacten, zoals collega’s of mensen uit de sportschool, lopen weinig risico.

Apenpokken genezen meestal spontaan na twee tot vier weken. Tot die tijd is het advies in isolatie te blijven. De huiduitslag verandert van een puistje naar een blaasje, totdat er uiteindelijk een korst ontstaat. Als de huiduitslag volledig genezen is (de wondjes zijn opgedroogd en er is een nieuwe huidlaag gevormd), ben je niet langer besmettelijk.

6. Hoe kan het virus ­worden ­gestopt?

In principe door contact met een besmette personen te vermijden en door vaccinatie, zegt viroloog Neyts. Het risico voor de algemene bevolking wordt vandaag nog als gering ingeschat. Alleen risicogroepen worden gevaccineerd en er zal er geen landelijke vaccinatie komen zoals bij Covid-19, zegt Neyts. België zet momenteel beschikbare vaccins in om risicogroepen preventief in te enten. Volgens de viroloog zou de opbouw van immuniteit na één dosis voldoende moeten zijn. De tweede dosis kan wachten tot later dit jaar of 2023, als de productie van het vaccin bijgebeend is.