‘Hersenmist’: als u niet meer weet wat u wou doen, of waarover die meeting ging

Ellenlange virtuele vergaderingen en mager sociaal contact doen onze aandacht, concentratie en geheugen geen goed. Hoewel ‘hersenmist’ geen wetenschappelijke term is, ‘bestaan zulke cognitieve veranderingen wel’, vertelt Steven Laureys, neuroloog aan de Universiteit Luik.

Vijf minuten ver en al vergeten waarover de virtuele vergadering gaat? Vergeten wat je kwam doen, net nadat je de kamer binnenliep? Raakt dat nieuwe boek maar niet uitgelezen? Geen paniek, het is slechts ‘hersenmist’, of wat in het Engels brain fog heet. Een fenomeen waarbij ‘mist in het hoofd’ concentratie, geheugen en de mogelijkheid tot probleemoplossend denken opslokt.

“Brain fog is geen medische of wetenschappelijke term”, licht neuroloog Steven Laureys (Universiteit Luik) toe, “maar het is wel een goed gevonden term. Door de complexe wisselwerking tussen geest en brein ontstaat een cognitieve verandering die mensen trager, zweverig en minder scherp doet denken. Een beetje zoals mist dus”, legt hij uit.

Volgens onderzoekers in de Britse krant The Guardian zijn de ‘mistbanken’ het gevolg van gebrekkig sociaal contact, monotone dagen en isolement.

Corona-impact

Die drie samen klinken als een slogan voor de coronamaatregelen. De lockdown werkt dan ook hersenmist in de hand: menselijke hersenen reageren op prikkels. In een kalme omgeving waar niets verandert, verzwakt de aandacht. Doordat elke dag dezelfde is, wordt geen enkele ook memorabel. Alsof het brein de lockdowndagen niet op zijn harde schijf wil opslaan.

Volgens Laureys kan het met het brein tijdens de lockdown verschillende richtingen uit. “Iedereen beleeft de lockdown anders. De ene zal vanuit zijn gedachten misschien briljante dingen neerpennen, terwijl de andere vanuit zijn gedachten angstig, nerveus en slapeloos wordt. Dat piekeren is nefast voor onze cognitieve functies. Zo weten we bijvoorbeeld dat de hippocampus, het hersendeel waarin je geheugen zich nestelt, door chronische stress aangetast wordt”, legt Laureys uit.

Maar niet enkel de maatregelen, ook de covidkwaal bevordert hersenmist. “We zien dat sommige van onze coronapatiënten met aandachts- en concentratieproblemen kampen na hun besmetting. Dat kan het gevolg zijn van hersenontstekingen en/of zuurstoftekort. De ene patiënt herstelt ook sneller dan de andere”, aldus de neuroloog.

Volgens Laureys is er, ondanks de coronamaatregelen, toch ruimte om de mistbanken uit het hoofd de verdrijven. Voldoende slaap, alcohol vermijden en binnen de restricties toch zo sociaal mogelijk leven zijn slechts enkele van zijn tips. “Maar ik wil hier ook meditatie beklemtonen”, voegt Laureys, tevens auteur van het no-nonsense meditatieboek, toe. “In mijn opleiding werd vaak neerbuigend gedaan over meditatie. Onterecht. Ik zie meditatie als mentale gymnastiek. Het is een waardevolle toevoeging om met de crisis te kunnen omgaan”, beargumenteert hij.

Multidisciplinair

Laureys hamert zo sterk op meditatie omdat hij de beperkte aandacht voor het menselijke aspect aan de crisis hekelt. “Voor zo’n complex probleem bepleit ik een multidisciplinaire aanpak. Slechts één soort experts telkens opnieuw het podium aanbieden vind ik fout. Als arts loof ik de technische, exact wetenschappelijke ontwikkelingen in onze sector. Maar hoe we met het vergrootglas de curves zitten te analyseren en klakkeloos de viruslogica aanmeten doet ons precies vergeten dat we mensen zijn”, zegt Laureys.

Het hoongelach over de mensen die tijdens de lockdown naar de doe-het-zelfzaak snellen of hamsteren vindt hij misplaatst. “Dat zijn menselijke reacties die voortkomen uit emoties. Mensen laten zich soms door emoties leiden, maken nu eenmaal irrationele keuzes en kunnen creativiteit aan de dag leggen. We moeten meer inzetten op dat wat ons mens maakt. Die beperkte aandacht voor de mens doet burgers geloven dat het niet meer uitmaakt hoe het met ze gaat. Zoiets draagt bij aan hersenmist”, sluit Laureys af.