Uit het archief
Fentanyl, de ultrakrachtige pijnstiller die ‘woekert als een epidemie’
Een rechter in Oklahoma noemt de farmaceut Johnson & Johnson medeverantwoordelijk voor de ‘opiaten-epidemie’ die jaarlijks tienduizenden Amerikanen het leven kost. Het bedrijf moet de staat ruim een half miljard dollar betalen voor de verwoesting die de verslaving aan pijnstillers hier heeft veroorzaakt. Johnson & Johnson produceert Fentanyl, maar wat is die stof juist.
Fentanyl is vijftig tot tachtig keer krachtiger dan morfine en wordt onder meer gebruikt bij operaties en voor terminale kankerpatiënten. In België wordt er erg voorzichtig omgesprongen met fentanyl en andere opiaten, maar in de VS en Canada was dat in de jaren 90 wel anders.
Pas midden jaren 2000 werd duidelijk dat heel wat chronische pijnpatiënten inmiddels verslaafd waren geraakt aan hun pillen. Omdat de sterke pijnstillers zo massaal werden voorgeschreven, waren ze bovendien in zowat elk medicijnkastje te vinden. "Miljoenen" pillen vielen in de verkeerde handen. Dealers versneden het middel in hun cocaïne en heroïne.
Doden
Hoeveel dodelijke slachtoffers de nieuwe drugs inmiddels hebben geëist in Canada is moeilijk te zeggen. Zeker is dat in Ontario het aantal overdoses verdubbelde tussen 2010 en 2015. In British Columbia was fentanyl, of illegale variaties ervan, vorig jaar verantwoordelijk voor een recordaantal van 914 drugsdoden. Dat is een stijging van tachtig procent.
In de VS eisen opioïde pijnstillers meer doden dan heroïne en cocaïne samen. Een van de bekendste slachtoffers is popster Prince, die in april vorig jaar overleed aan een overdosis fentanyl.
Alternatief voor heroïne
Ook in ons land zit het gebruik van fentanyl in de lift, zo bleek vorig jaar uit cijfers van het Riziv. Op minder dan tien jaar tijd is het aantal opioïde pijnstillers in België verdubbeld, van 31 miljoen in 2005 naar ruim 65 miljoen in 2014. De Druglijn krijgt sporadisch signalen omtrent fentanyl, zegt Tom Evenepoel. Het is echter moeilijk te achterhalen hoeveel Belgen verslaafd zijn aan de pijnstiller, die ook door heroïneverslaafden wordt gebruikt als alternatief.
Volgens Evenepoel hoeven we niet meteen alarm slaan. "Elk misbruik van fentanyl baart zorgen en is zeker een aandachtspunt, maar laat ons tot nader order niet spreken van een bevestigde trend of epidemie."
Toxicoloog Jan Tytgat spreekt wel van een epidemie. Hij kon onlangs met eigen ogen zien hoe fentanyl Canada in de greep houdt. "In Vancouver waarschuwt de overheid op reclameborden voor de epidemie, want zo kun je het echt wel noemen. Ook in kranten zijn waarschuwingen voor de drug alomtegenwoordig."
Tytgat zegt bezorgd te zijn dat de drug naar ons land overwaait, al loopt het nog niet zo’n vaart. "Alert blijven is de boodschap.”
Belgische doden
Ook in ons land zijn er al doden gevallen door fentanyl, zowel onder druggebruikers als bij patiënten die de pijnstiller kregen voorgeschreven. "Fentanyl bestaat ook als pleister die pijnpatiënten op de borst kunnen kleven. Soms worden patiënten dood aangetroffen na een accidentele overdosis, omdat ze vijf van dergelijke pleisters hadden gebruikt."
Bij het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid bevestigt dokter Peter Blanckaert dat er al doden zijn gevallen. Mogelijk zijn er echter nog meer doden, want het middel is na de dood lastig op te sporen en niet bij elk overlijden wordt een toxicologische analyse gemaakt.
Het WIV stuurde vorig jaar nog een waarschuwing uit voor de legale derivaten van fentanyl, die nog steeds volledig legaal aangekocht kunnen worden via het internet. Al zal dat niet lang meer duren. Nog voor de zomer moet er een wet van kracht zijn die afgeleiden van fentanyl, en nog zo'n 400 andere drugs, verbiedt. Uit de terugbetalingscijfers van het Riziv blijkt dat er in 2015 in heel België meer dan 26 miljoen dagdosissen fentanyl zijn verbruikt.
