Er is een nieuwe mensaap ontdekt (en hij is al meteen bedreigd)

Vanaf vandaag heeft de wereld er een nieuwe mensapensoort bij. Nu ja, de aap bestond natuurlijk al langer. Maar een internationaal onderzoeksteam erkent een groep Indonesische orang-oetans nu als eigen soort in het vakblad Current Biology. Nu zijn er zeven soorten mensapen: drie orang-oetans, twee gorilla-soorten, chimpansees en de bonobo. De nieuwe orang-oetan is meteen al een bedreigde soort, er zijn er maar 800 van.

Van de drie soorten orang-oetans leeft er één op het eiland Borneo en twee op Sumatra. Die twee op dat laatste eiland wonen ongeveer honderd kilometer van elkaar, tussen hen in ligt het uitgestrekte Tobameer. Eigenlijk was niemand tot twintig jaar geleden überhaupt zeker van het bestaan van de groep ten zuiden van het meer, al gingen er vanaf 1939 al geruchten over haar aanwezigheid.

Kennelijk verschillen orang-oetans beneden het meer genoeg van de noorderburen om tot een nieuwe soort te behoren. Op papier heeft de ontdekking ook consequenties voor de buren, voorheen als enige Sumatraanse orang-oetansoort beschouwd. Zij hebben immers in één klap 800 minder apen dan biologen tot vandaag dachten.

Prominente snor

In november 2013 delfde één van de zuidelijke orang-oetans van Sumatra het onderspit in een gevecht met een lokale homo sapiens. Van de schedel bestaat nu een 3D-scan in hoge resolutie. Zo keken de onderzoekers in detail naar de gezichtskenmerken. De nieuw bekroonde soort heeft een minder diep gezicht. Minder brede hoektanden en een 'prominentere snor'. Ook is het haar krulleriger, waar de vacht van de boven-meerse apen langer en steiler is. Bij zuidelijke orang-oetans hebben de vrouwen een baard.

Maar een nieuwe soort uitroepen op basis van één apenschedel, is dat niet link? Hoofdonderzoeker Michael Krützer mailt van niet. "Je kijkt naar heel veel meetpunten en verhoudingen in die ene schedel, en berekent of dat samen genoeg afwijkt van schedels van andere apensoorten. Daar tel je dan verschillen in genen bij op, en verschil in gedrag."

Ondertussen zit het de nieuw erkende apensoort niet mee. Hun leefgebied, zo'n duizend vierkante kilometer, staat onder druk nu er plannen liggen voor een stuwdam. Nodig voor de mens om elektriciteit op te wekken, maar het zou een deel van hun leefgebied onder water zetten. Bovendien, zo rekent het team biologen uit, is een afname van slechts 1 procent per jaar al genoeg voor het uitsterven van de soort. Als er jaarlijks van de 800 apen acht worden weggenomen of gestroopt, is het uiteindelijk einde verhaal voor 's werelds nieuwste apensoort.