Dit doet het klimaat met onze persoonlijkheid

Het idee is wijdverbreid: hoe zuidelijker je gaat met de caravan, hoe temperamentvoller en expressiever de bevolking. Een Italiaan of Spanjaard zal in een karikatuur niet snel neergezet worden als bewegingloos, stil, pokerface. En bij iemand uit Scandinavië of Alaska doemt niet direct een beeld op van een mens die temperamentvol met zijn armen zwaait, waar de passie van het gezicht spat in discussies. Naast de cultuur van een land ligt dat deels aan de omgevingstemperatuur, is een veelgehoorde verklaring. Warmte zou passie en ongeduld met zich meebrengen, koude zou binnenvetters creëren.

Natuurlijk zijn dit soort stereotypen onzin van de bovenste plank, in ieder geval op individueel niveau. Áls er al iets van blijft staan, dan is dat een gemiddelde. Maar het kan desondanks interessant zijn om te kijken wat temperatuur doet met persoonlijkheid. Gemiddeld, dus. In een gigantisch onderzoek probeerde een Chinees onderzoeksteam dit uit te zoeken. Handig om te weten, schrijft het team deze week in vakblad Nature Human Behaviour: met klimaatverandering gaat de gemiddelde temperatuur op aarde omhoog, en dus wil je weten hoe de persoonlijkheid van de aardbewoner misschien wel mee verandert.

Vuistregel

Ze gebruiken in het onderzoek een opvallend simpele vuistregel: de ideale temperatuur voor de mens is 22 graden Celsius. Bij die temperatuur zou homo sapiens zich het meest comfortabel voelen en bijvoorbeeld veel de deur uitgaan om vrienden te bezoeken of te sporten. En hoe kouder óf warmer het buiten is, hoe groter de kans dat die plannen de ijskast in gaan. Dat men met de gordijnen dicht televisie gaat kijken. Weg sociale interactie met anderen, weg kans om fouten te maken in de buitenwereld en daarvan te leren. Althans, dat vermoedde het team.

Om dat idee hard te maken onderwierpen ze maar liefst 5587 Chinezen uit 59 steden aan een persoonlijkheidstest. Het betroffen studenten die er als beloning individuele feedback op kregen. Voorwaarde was dat ze waren opgegroeid in één stad in China en in hun jeugd dus niet waren verhuisd tussen steden met verschillend klimaat. Bij de uitkomsten van die 5587 persoonlijkheidstesten zocht het team vervolgens de klimaatdata uit al die steden.

Dit deden ze ook in de VS, bij een nóg grotere groep mensen. Daar reageerden niet minder dan 1.660.638 mensen uit 8102 steden en ook hier werd uit ieders jeugd de afstand tot die 22 graden bepaald. Wat blijkt? Klimaat heeft invloed op persoonlijkheid en dan vooral op 'emotionele stabiliteit'. Voor die stabiliteit (ook wel het tegenoverstelde van neurotisch gedrag) kun je volgens dit onderzoek het best in een gematigd klimaat opgroeien.

Minder zorgen

Dat laatste verbaast hoogleraar Evert van de Vliert van de Rijksuniversiteit Groningen niet zo, zegt hij. "Als het buiten niet heel warm of heel koud is, heb je minder zorgen aan je hoofd, hoef je minder te regelen. Dat zie je zelfs bij bomen. De soorten die je vindt in een woestijn of bij de polen moeten al hun energie steken in het overleven. In een minder extreem klimaat kunnen ze beter tegen een stootje."

Het was Van de Vliert, inmiddels met pensioen, die die de ijktemperatuur op 22 graden heeft gezet - een regel waar het Chinese team gebruik van maakt. Hij legt uit dat hier een samenspel speelt van twee zaken: welvaart en klimaat. Een bevolking gedijt het best wanneer ze een probleem hebben - een 'rotklimaat' - én de financiële middelen om daar oplossingen voor te vinden. Dat werkt motiverend, kweekt gelukgevoelens en oplossingsgerichtheid. Totaal anders is het wanneer je in een moeilijk klimaat leeft zónder middelen om dat het hoofd te bieden. "Dan zijn er allemaal negatieve gevolgen: ziekte en verzuim, apathie, burn-out en ga zo maar door."

Evenaar

Als je van hier naar de evenaar loopt, kom je steeds meer armoede, warmte en parasieten tegen, vervolgt Van de Vliert. "En al die zaken hangen met elkaar samen. Ze maken je kansloos, verpesten de oogst, tasten je gezondheid aan, en beïnvloeden daardoor hoe stabiel je bent." Wandel je vervolgens verder naar het zuiden - óver de evenaar heen dus - dan verdwijnen die armoede, parasieten en hitte weer."

Van de Vliert schreef een commentaar in Nature Human Behaviour en is te spreken over de omvang en nauwkeurigheid van deze nieuwe studie. Het is een goede zet om zowel China als de Verenigde Staten onder de loep te nemen om het temperatuureffect in kaart te brengen. Je wilt niet een groot aantal landen meenemen, die hebben al snel verschillende culturen en dat vertroebelt de resultaten. Tegelijkertijd moeten de landen groot zijn; dan bestaat er genoeg variatie in gemiddelde zomer- en wintertemperaturen om de verschillende provincies of gebieden met elkaar te kunnen vergelijken.

Geld

Wel mist hij de invloed van economie. "Waarom namen ze dat nou niet mee? Dan was het antwoord nog veel veelzeggender geweest. In Singapore is het bloedheet, maar voor veel inwoners is het prettig toeven. Ze hebben zwembaden en airconditioning."

Dat verklaart ook waarom het effect van temperatuur in een ietwat armer land als China zoveel groter is dan in de VS, zoals uit de resultaten blijkt. Armere mensen hebben minder geld voor kachels in de winter, of verkoeling in de zomer. Dan hebben weersomstandigheden veel meer invloed op je leven, en dus op de persoonlijkheid.

Nog niet zo lang geleden leidde Van de Vliert een bespreking over de vraag waar het klimatologisch nou het best toeven is op de wereld. De winnaar: Burundi. Daar wijkt de temperatuur het minst af van die heilzame 22 graden. Mongolië kwam het minst goed uit de bus. Onze contreien doen het ook niet best: door de relatieve koude krijgt het leefklimaat hier als keurmerk 'veeleisend'. Wat hem dus weer terugbrengt naar zijn kritiek op de nieuwe Chinese studie. Ondanks dat 'veeleisende klimaat' zijn mensen hier relatief gelukkig en stabiel - door de welvaart hebben ze de middelen om iets aan hun temperatuurprobleem te doen.