Om de ster die het dichtst bij ons sterrenstelsel staat, Proxima Centauri, draait de planeet Proxima b. Italiaanse astronomen presenteerden afgelopen vrijdag een mogelijk broertje van b: de zwaardere en tragere ‘superaarde’ Proxima c.
Rond Proxima Centauri (de dichtstbijzijnde ster, op ruim vier lichtjaar afstand van ons stelsel) draaien misschien twee planeten in plaats van één. In de zomer van 2016 was er al een aardeachtige wereld ontdekt die rond dwergster Proxima Centauri draait: exoplaneet Proxima b. Een exoplaneet is een planeet die draait om een andere ster dan de zon (zie kader). Afgelopen vrijdag presenteerden Italiaanse astronomen op een congres in Californië voorzichtige aanwijzingen voor het bestaan van een tweede planeet, die ze maar vast Proxima c noemden.
Een beetje voorbarig is dat wel, want de ‘ontdekking’ moet nog bevestigd worden, en het artikel van Mario Damasso en Fabio del Sordo is nog niet geaccepteerd voor publicatie. Op de Breakthrough Discuss 2019-bijeenkomst vroegen ze hun publiek dan ook om geheimhouding van de nieuwe resultaten. Maar ja, dat lukt natuurlijk slecht als een congres wordt gelivestreamd op YouTube. Binnen de kortste keren stond het nieuws op de website van National Geographic en space.com. Proxima b werd indertijd ontdekt doordat hij zijn moederster een beetje aan het schommelen brengt.
Wat is een exoplaneet?
Een exoplaneet is een planeet die draait om een andere ster dan de zon. De speurtocht naar dergelijke plekken is een van de meest vruchtbare in de moderne sterrenkunde. Waar Christoffel Columbus één continent ontdekte, onthullen astronomen aan de lopende band complete nieuwe werelden. Duizenden kennen we er inmiddels. Het blijkt alleen lastig om die verre plekken scherp in beeld te krijgen, om bijvoorbeeld te onderzoeken of hun atmosfeer lijkt op de onze.
Dat schommelen gaat vrij snel: de planeet heeft een omlooptijd van ruim elf dagen. In nieuwe metingen, verkregen over de afgelopen jaren, menen Damasso en Del Sordo nu ook een veel tragere schommeling te zien, van ruim vijf jaar. Die zou veroorzaakt worden door een tweede, zwaardere planeet – een ‘superaarde’ – op zo’n 225 miljoen kilometer afstand van de ster. Extra intrigerend: een paar jaar geleden zagen de radiotelescopen van het ALMA-observatorium in Chili een piepklein zwak ‘vlekje’, op precies diezelfde afstand van de ster. Dat zou straling van Proxima c geweest kunnen zijn, aldus Del Sordo tijdens zijn presentatie. Als de tweede planeet echt bestaat, is het geen gastvrije wereld. Volgens Del Sordo is het er ‘behoorlijk koud: 230 graden onder nul. Niet echt wat je noemt bewoonbaar.’
Maar waar twee planeten zijn, zijn er misschien ook meer; ook bij andere rode dwergsterren zijn complete planetenstelsels gevonden. Exoplanetenonderzoeker Ignas Snellen van de Universiteit Leiden is benieuwd naar het artikel, maar dat is nog nergens beschikbaar. “Ik heb even naar hun voordracht gekeken”, zegt hij. “Moeilijk om er iets van te zeggen. Ik ben sceptisch en nog niet erg overtuigd.” Damasso laat per e-mail weten dat hij er aan de telefoon niet over wil praten zolang het artikel nog niet is geaccepteerd.
Luchtkasteel
Op het Breakthrough Discuss-congres citeerde Del Sordo de Amerikaanse schrijver Henry Thoreau: ‘luchtkastelen bouwen is prima, als je er vervolgens maar een stevig fundament onder legt’. En dat is precies de bedoeling in het geval van Proxima c. Met Espresso, een nieuw instrument op de Europese Very Large Telescope in Chili, kan een veel hogere meetnauwkeurigheid worden bereikt. Ook de ruimtetelescoop Gaia moet het bestaan van de tweede planeet op den duur kunnen bevestigen of weerleggen.
