Deze ruimtevaartgoeroe wil met miniraketjes naar onze buur-ster Proxima Centauri: "Ik hoop dat we oceanen of zelfs steden vinden"

Meneer Worden, het is het jaar 2067. Voor het eerst komen er foto’s terug van een planeet die draait rond een andere ster dan de zon. Wat zien we?

"Ik hoop dat we, als we erlangs vliegen, een of ander duidelijk bewijs vinden van leven. Dat we continenten zien. Oceanen. Bossen. En misschien zelfs steden. Bewijs voor een of andere beschaving."

Hoe zou zoiets onze kijk op het leven veranderen?

"Een fundamentele filosofische vraag is: zijn we alleen? En ongeacht wat het antwoord is, de uitkomst is fascinerend. Als we echt alleen zijn of alleen in ons deel van het heelal, vergroot dat onze verantwoordelijkheid als levensvorm om op onze planeet te passen. Als we niet alleen zijn, is dat misschien een bron van optimisme: leven bestaat ook elders, misschien kunnen we met ze communiceren. Het antwoord krijgen op de grote vragen die we nog hebben."

Brede kaak, wandelstok, een stem die geen tegenspraak duldt. Oud-Nasa-topman Pete Worden is precies wat je van een gepensioneerde Amerikaanse luchtmachtofficier verwacht. Uiterlijk een optelsom van Piet Hein Donner, Louis van Gaal en Captain Kirk. Innerlijk goeiig, maar beslist. Zo’n generaal die in het heetst van de strijd opeens zijn Star Ship tegen alle bevelen in tóch recht op de vijand afstuurt – wat achteraf een meesterzet blijkt.

Zojuist heeft Worden voor een volle Leidse collegezaal een voordracht gehouden over de ‘Breakthrough Initiatives’ waarvan hij directeur is, een particulier miljardenproject van de Russische internetmiljardair Yuri Milner, met als taak de zoektocht naar buitenaardse beschavingen. Een zwierig betoog was het, vol Amerikaanse grandeur, rollende oneliners en harde grappen over die slome pennelikkers in Washington die het avontuur niet aandurven. Bij het vragenrondje bleek een student zo bevangen door ’s mans aanwezigheid dat ze niet meer goed uit haar woorden kwam. "Geeft niks, hadden ze bij Einstein ook altijd", reageert Worden dan met een geruststellende witz.

Sinds drie jaar werkt de 68-jarige generaal nu in de particuliere ruimtevaart, die beweging rond technofiele miljardairs als Milner, Elon Musk (PayPal) en Sergey Brin (Google) die de geduldige, wetenschappelijke koers van Nasa veel te sloom vinden. Mannen van stavast, die dromen van permanent bewoonde bases op de maan, menselijke astronauten op Mars en – uiteindelijk – ruimteschepen waarmee de mensheid uitwaaiert over de sterren, ‘to boldly go where no man has gone before’.

En nu heeft Worden nog even tijd voor een kort interview. Voordat hij naar Luxemburg moet, waar ze hem een onderscheiding op de met eremetaal behangen tors zullen bijprikken.

Er is ook nog de mogelijkheid dat we op die opnamen in 2067 een of andere enge Klingon zien die zegt: aardlingen, we komen jullie halen. Waarna de verbinding wegvalt.

"Een legitieme gedachte. Een van de redenen waarom we het momenteel rustig aan doen met het verzenden van boodschappen aan eventuele buitenaardse beschavingen, is dit argument, dat Stephen Hawking ook gebruikte. Misschien leven we wel in een gevaarlijk heelal, een donker bos, waar je vooral niet te opvallend je hand moet opsteken."

U stelt me niet gerust, moet ik zeggen.

"Je moet wel beseffen: de camera’s die we willen sturen zijn heel klein en lastig te detecteren. Als dit soort sondes op dit moment langs de aarde zouden vliegen, zouden we ze niet eens opmerken. Zelfs als er een per ongeluk de planeet raakt. Hij zou hoog in de dampkring exploderen, het zou eruit zien als een vallende ster. Niemand die het opvalt."

Een vloot van honderden of zelfs duizenden ruimtescheepjes, per stuk niet groter dan een creditcard. Met op ieder scheepje een ‘ruimtezeil’, een wit weerkaatsend oppervlak. En dan, daar beneden op aarde, een veld vol lasers, die de zeilen met laserstralen aanduwen. Met dat nogal maffe plan reist Worden al een paar jaar de wereld rond, op zoek naar nieuwe technische snufjes en partners.

Ongewoon, zeker. Maar alle technische mogelijkheden overziend, zou een vloot van ‘starchips’, zoals hij ze noemt, wel eens de enige manier kunnen zijn om binnen afzienbare tijd een bezoek te brengen aan onze meest nabije buur-ster, Proxima Centauri. Een zwakke rode ster, waaromheen een aarde-achtige planeet draait, mogelijk met vloeibare oceanen aan het oppervlak, ontdekten wetenschappers in 2016.

Enig minpuntje: het is nogal een eind vliegen. 40.141.879.395.156 kilometer, om precies te zijn, oftewel 50 miljoen keer op neer naar de maan. Als je een lichtbundel bent: 4,2 lichtjaar vliegen.

"Zelfs de Voyager 1, het op dit moment verst verwijderde menselijke object, zou er met zijn huidige snelheid 80 duizend jaar over doen", rekent Worden voor. "Het enige wat erop zit is dus: ontzettend snel gaan. Ongeveer 20 procent van de lichtsnelheid."

Zo kwam hij uit op lichtzeilen. In het zwaartekrachtloze niks zijn lichtdeeltjes zélf immers genoeg om zo’n zeil aan te duwen. "De techniek bestaat en wordt al getest. Alleen is zonlicht te zwak. Daarmee bereik je misschien een snelheid van enkele honderden kilometers per seconde, terwijl wij 60 duizend kilometer per seconde moeten halen. Vandaar ons idee om de satelliet zelf heel klein en licht te maken, en de zeilen aan te duwen met een cluster lasers vanaf de aarde."

Wat belet u?

"We zijn nog niet zover. We hebben 100 miljoen dollar uitgetrokken om de haalbaarheid te onderzoeken. We hebben een lichtzeil nodig dat veel meer reflecteert. We moeten de sensoren die we op de chips willen aanbrengen – camera’s, magneetveldmeters, misschien een spectrometer om stoffen in de dampkring te analyseren – verder miniaturiseren. En we moeten met overheden praten. We hebben zo’n 50 tot 100 gigawatt aan laservermogen nodig (genoeg om alle huishoudens van een land zo groot als Duitsland van stroom te voorzien, red.). Onze laserbundel heeft straks het vermogen van een klein kernwapen."

Zitten er op zo’n sterrenchip eigenlijk ook remmen?

"Die zijn er niet, nee."

Lijkt me vervelend, als je met 60 duizend kilometer per seconde je plek van bestemming bereikt.

"Ja, ja. Daarop moeten we iets verzinnen. Maar ik ben een optimist, ik heb het vertrouwen dat de technologie voortschrijdt. We komen wel wat tegen. Ik was laatst bij CERN in Genève, bij die enorme deeltjesversneller. Als mensen zoiets complex kunnen bouwen, kan het met onze sterrenvloot ook."

Wat gokt u: bestaat er zoiets als intelligent buitenaards leven?

"O, ik denk dat het onvermijdelijk is dat er intelligent leven is. Al zit het misschien ver weg."

Intussen lopen de buitenaardse wezens de deur nu niet direct plat. Om de zogeheten Fermi-paradox van stal te halen: als het heelal wemelt van het intelligente leven, waarom blijft het dan zo stil daarboven?

"Misschien communiceert een geavanceerde beschaving wel op een manier waarvan we nog geen flauw benul hebben. In de 18de en de 19de eeuw zochten mensen ook naar buitenaards leven, door te kijken of er op Mars vuren te zien waren, omdat ze nog geen begrip hadden van radiocommunicatie. Ik denk dat we de communicatie uiteindelijk wel vinden, maar dat het via een volslagen onverwacht mechanisme is."

Sommige wetenschappers, zoals Princeton-fysicus Freeman Dyson, denken dat we misschien meer kans maken om sporen van intelligent buitenaards leven in ons eigen zonnestelsel te vinden. Wie weet slingeren er ergens antieke buitenaardse apparaten of bouwsels rond.

"Als er nou een bepaalde plek was waar we konden zoeken, zouden we dat waarschijnlijk doen. Neem 'Oumuamua, die langwerpige planetoïde van buiten het zonnestelsel die vorig jaar opeens ons zonnestelsel doorkruiste. We hebben er meteen de radiotelescopen op gericht en zijn gaan luisteren. Alles wat meer signaal geeft dan een mobieltje, hadden we opgepikt."

Grappig moment tijdens uw lezing: een student vroeg of uw laserstraal niet gevaarlijk is voor vogels.

"Een goede vraag, want we zijn niet de enige levensvorm op deze planeet. Onze eerste inschatting is dat het wel losloopt. We willen onze laseropstelling bouwen in de Atacama-woestijn, de droogste woestijn op aarde, een plek waar we weinig vogels verwachten. Bovendien is de energiedichtheid vlak boven de lasers tamelijk laag. Een vogel die erdoorheen vliegt, zou het waarschijnlijk overleven."

De vraag had de ondertoon: al die miljarden, kunnen we dat geld niet beter investeren in meer aardse problemen?

"De geldschieters met wie we werken, doen dat óók. Maar de fundamentele vragen van de wetenschap verdienen eveneens aandacht. We steken ook geld in een symfonieorkest of in kunst. En ik denk dat onze nieuwsgierigheid en ons vermogen om vragen te stellen ons tot mens maken. Ik draag er in elk geval graag aan bij."

Het heeft ook iets escapistisch. Weg van de aarde, we willen een ander zonnestelsel.

"Ik ben sciencefictionfan, ik heb ons eigen zonnestelsel altijd saai en een beetje beperkt gevonden. Eerlijk gezegd denk ik dat alle wetenschappers op een bepaalde manier escapisten zijn. En ruimtewetenschappers gaan daarin voorop."

"Plus dat we niet weten hoe lang het leven hier op aarde nog mogelijk is. Ik denk altijd aan een citaat van sterrenkundige Carl Sagan, over de meteorietinslag die 66 miljoen jaar geleden een massaal uitsterven veroorzaakte: als de dinosauriërs een ruimteprogramma hadden gehad, zou het leven op aarde er vandaag heel anders uitzien."

Meneer Worden, het is het jaar 2067. U zou ongeveer 120 jaar oud zijn. Baalt u niet dat u er niet meer bent als de eerste foto’s binnenkomen?

"Natuurlijk betreur ik dat. Maar het is het eeuwige verhaal van de wetenschap: je doet wat je kunt, het is spannend om aan de basis te staan van een nieuwe ontwikkeling, maar je ziet nooit het einde. Nou ja, mijn moeder is 97 en maakt het nog goed. Wie weet leef ik lang genoeg om de missie te zien vertrekken."