Deze geoloog verzet zich tegen de doemverhalen: "Voor de aarde is de klimaat­opwarming maar een griepje"

Het is slecht gesteld met de wetenschappelijke geletterdheid van de meeste mensen”, zegt Manuel Sintubin. “Het is een bekend probleem. Als je niet weet wie Rubens is, of je zegt dat Herman Brusselmans Kartonnen dozen geschreven heeft, schreeuwt iedereen moord en brand. Maar als je de tweede hoofdwet van de thermo­dynamica niet kent, is dat oké. Terwijl die wet de rode draad is in de geschiedenis van mens en kosmos.”

Straks zal professor Sintubin de wet van de toenemende entropie toelichten, maar eerst heeft hij zelf nog wat toelichting nodig, want voorlopig zijn er wellicht weinig mensen die hem kennen. En dat moet maar eens veranderen, want Sintubin is een scherpe geest die dwarse gedachten durft te koesteren. Hij is als geoloog verbonden aan de KU Leuven, en mengt zich op sociale media, en op de opiniepagina’s van deze krant, steeds vaker in het maatschappelijk debat – over het klimaat, maar bijvoorbeeld ook over het fipronil in onze eieren, en over kernenergie.

Momenteel heeft hij drie maanden vrij genomen om het boek te schrijven dat hij al een hele tijd in de pen heeft zitten: een populair wetenschappelijk werk over aardbevingen, dat ook geschikt is voor het brede publiek. “En daarna wil ik een boek schrijven over wat men big history noemt”, zegt hij. “De geschiedenis van oerknal tot vandaag.”

Laten we beginnen met de aardbevingen. Mexico werd deze week zwaar getroffen. Kan zoiets ons hier ook overkomen?

“Neen, magnitudes groter dan 8 op de schaal van Richter zijn enkel mogelijk op plaatsen waar de ene tektonische plaat onder een andere schuift, zoals voor de kust van Mexico. Het ergste wat ons in Noordwest-Europa kan overkomen, is een magnitude tussen 6 en 7, wat natuurlijk ook niet min is. In 1692 heeft België nog een gekend zoals die in het Italiaanse L’Aquila in 2009, met een magnitude van meer dan 6. Het epicentrum lag in de omgeving van Verviers. Er was schade in het hele land.”

En wat is de statistische frequentie van zo’n aardbeving bij ons?

“Eens in de 250 jaar, ongeveer.”

Oei, dan wordt het hoog tijd voor de volgende.

“Ja, maar die statistische frequentie betekent niet dat het om de 250 jaar gebeurt. Het kan evengoed nog lang duren. Maar het kan ook morgen zijn. En dan zal de schade ook weer aanzienlijk zijn.

“Het goede nieuws is dat onze brandverzekering ook schade door aardbevingen dekt. Dat is zo sinds de jaren 80, toen na een kleine aardbeving in Luik alle slachtoffers een beroep moesten doen op het rampenfonds.”

Zouden hier de huizen ook instorten, zoals in L’Aquila?

“De gevoelige infrastructuur, zoals kerncentrales, is bestand tegen de zwaarste aardbevingen. Ook voor gewone huizen gelden Europese normen, waar architecten rekening mee moeten houden.”

Zouden onze kathedralen zo’n ramp overleven?

“Dat valt moeilijk te zeggen. Maar middeleeuwse gebouwen lijken vaak beter bestand tegen aardbevingen dan recente constructies, dat hebben we ook in L’Aquila gezien. Dat is een puur darwinistisch verhaal, natuurlijk: the survival of the fittest. Die oude huizen staan er nog omdat ze alle vorige aardbevingen hebben overleefd.”

Is de beroemdste aardbeving uit de recente geschiedenis die van Lissabon in 1755, waar de Franse filosoof Voltaire het wat later in zijn Candide over had?

“Jazeker, dat was een kantelpunt in de Europese geschiedenis.”

Voltaire dreef de spot met de Duitse filosoof Leibniz, die beweerde dat wij in de beste van alle mogelijke werelden leven. Die ramp bewees van niet, vond Voltaire.

“Die verwijzing van Voltaire bewijst de enorme culturele impact van die aardbeving. Er heeft toen een soort scheiding van kerk en staat plaatsgegrepen. De beving vond plaats op 1 november, Allerheiligen. Mensen zaten in de kerk, en dus zei de clerus dat het een straf van God moest zijn. Maar een van de hogere militairen bestreed dat idee. Hij zei dat zo’n aardbeving een natuurlijke oorzaak moest hebben, en hij deed voor het eerst in de geschiedenis aan rampen­management, op een militaire, ordentelijke manier.”

Geologen waren er nog niet.

“Nee. Mensen hadden nog totaal geen besef van tijd. Het enige tijdskader dat bestond, was dat van de Bijbel, waaruit bleek dat de aarde was geschapen rond 4.000 voor Christus. Het is pas met Charles Darwin, in de 19de eeuw, dat mensen begonnen te beseffen dat de aarde een geschiedenis heeft, en dat die erg lang moet hebben geduurd. Darwin was een geoloog; op zijn reis met de Beagle deed hij veel geologische waar­nemingen.”

Heeft hij de ‘diepe tijd’ ontdekt?

“Eigenlijk wel. Die had hij nodig om te verklaren hoe bergketens en diersoorten waren ontstaan. In 1835 maakte hij een aardbeving mee voor de Chileense kust. Hij zag dat de kustlijn nadien een paar meter hoger lag, en leidde daaruit af dat het Andes­gebergte zo moest zijn ontstaan, als gevolg van heel veel aardbevingen in de loop der tijden. Voor die tijd was dat een grandioze analyse. We weten nog maar sinds de jaren 50 van de vorige eeuw dat de aarde 4,5 miljard jaar oud is. Zelfs Einstein wist dat nog niet.”

Wat is de verrassendste kwestie waar geologen zich vandaag mee bezighouden?

“Wel, sinds er meer en meer planeten worden ontdekt buiten ons zonnestelsel, denken wij mee na over de vraag hoe groot de kans is dat er buitenaards leven bestaat.”

En, wat denkt u?

“Het is bijna een geloofskwestie, maar ik ben een aanhanger van de rare earth theory. Ik denk dat de aarde een zeldzame planeet is, en dat de omstandigheden die leven hebben mogelijk gemaakt, zeer uitzonderlijk zijn. Zo uitzonderlijk dat ik ervan uitga dat de kans op buitenaards leven misschien wel onbestaande is. Het leven op aarde heeft namelijk een cruciale rol gespeeld bij de creatie van de huidige omstandigheden.”

Dat moet u even uitleggen.

“Toen de aarde pas bestond, zat de atmosfeer vol CO₂ en was er nog geen zuurstof. Als er geen processen waren ontstaan om die koolstofdioxide uit de atmosfeer te halen, was er geen leven mogelijk geweest, omdat het dan te warm zou zijn geworden. Maar doorheen de geologische tijd wordt CO₂ door het leven vastgelegd in kalkgesteente. De ‘ontdekking’ van fotosynthese door bacteriën is hierin cruciaal. Daarbij komt zuurstof vrij. Zuurstof is eigenlijk een afvalgas, dat wel de verdere evolutie van het leven op aarde heeft mogelijk gemaakt.”

En vandaag zit er te veel CO₂ in de atmosfeer, niet?

“Wel, ik zal eens even vloeken in de kerk, maar geologisch gezien is het CO₂-gehalte van onze atmosfeer lager dan ooit. En dat gehalte zal op lange termijn blijven dalen.”

Hoezo, het neemt toch toe?

“Nu tijdelijk wel, dat is de impact van de mens. Sinds de industriële revolutie halen wij fossiele brandstoffen, eigenlijk ook opgeslagen CO₂, naar boven en verbranden wij dat. Dat heeft natuurlijk een impact op de atmosfeer en dus het klimaat.”

De vraag is nu: hoe erg is dat? Toen Groen-voorzitster Meyrem Almaci onlangs schreef dat we de aarde om zeep helpen, vond u dat onzin.

“Alles hangt af van je perspectief. Vanuit aards perspectief is dit maar een bescheiden griepje, dat niets betekent. We helpen de aarde dus helemaal niet om zeep. De aarde heeft ergere dingen meegemaakt: 600 miljoen jaar geleden was ze helemaal bevroren, en 55 miljoen jaar geleden was de aarde veel heter dan nu – toen stonden er bij wijze van spreken palmbomen op de Noordpool.”

Maar vanuit menselijk perspectief is de klimaatverandering wél een ramp, of niet? U verzet zich geregeld tegen de fatalistische doemverhalen.

“Ik verzet mij tegen die doemverhalen omdat ik merk dat er een zekere klimaatmoeheid ontstaat bij veel mensen. Als er toch niets aan te doen is, als we toch ten onder gaan, wat voor zin heeft het dan nog om iets te ondernemen? Voor mij is de grote prioriteit nu dat we ons moeten aanpassen: adaptatie is essentieel. Dat heeft Darwin ons ook geleerd: wie niet aangepast is, verdwijnt. Zo eenvoudig is dat.”

Dan zijn die doemverhalen toch nuttig?

“Er ligt te veel nadruk op wat we ‘mitigatie’ noemen: het verminderen van uitstoot. Dat is nuttig, maar wij zullen daar niets meer aan hebben. Van het feit dat wij onze uitstoot op termijn tot nul beperken, daarvan zullen mensen pas over een paar honderd jaar de vruchten plukken. Tot 2100 zal de aarde blijven opwarmen, wat we ook doen.”

Dat is dan een fameuze paradox in het klimaatdebat: er zijn te veel doemverhalen, en tegelijk kunnen we de klok niet meer terugdraaien.

“Precies. Dat is een grote paradox. Wie denkt dat we de klok nog kunnen terugdraaien, begrijpt niets van hoe de aarde werkt. Wij denken dat we ons geweten kunnen sussen door gewoon wat minder uit te stoten: met zonnepanelen, een elektrische wagen, een eigen moestuin, enzovoort. Maar dat zijn druppels op een hete plaat.”

Wat moeten we dan wel doen?

“Ik hou er niet van om mijzelf in een hokje te stoppen, maar ik vind dat er wel iets zit in wat de ecomodernisten zeggen. De mens moet zich zo volledig mogelijk terugtrekken uit de natuur. We moeten geconcentreerd wonen in steden, zodat we een groot deel van de aarde kunnen teruggeven aan de natuur. Dat wil zeggen dat we een enorm performante landbouw nodig hebben, onder meer met ggo’s, genetisch gemodificeerde gewassen. En een hyper­efficiënte energievorm. Kernenergie, dus. Bij voorkeur kernfusie.”

Komt dat er ooit?

“Collega’s zeggen me dat het almaar realistischer wordt, ja.”

De tragiek is dat ecomodernisten de impact van de mens willen verkleinen, maar dat ze gebruik willen maken van dingen die de groene beweging verkettert.

“Dat is zo. Ik weet ook niet hoe we daar ooit uit geraken. Het probleem is dat de groene beweging voor ggo’s en over kern­energie een nulrisico wil. En dat bestaat niet. Mensen hebben altijd vooruitgang geboekt met vallen en opstaan. We leren uit onze fouten.”

Oké. Uit het Softenon-drama hebben we veel geleerd. Uit het gigantische succes van de tabaks­industrie ook. Maar die ellende kunnen we toch beter vermijden?

“Dat is waar. Maar we zullen nog voor verrassingen komen te staan als mensheid. En wellicht op domeinen waar we het niet verwachten. Wat ggo’s betreft, zijn genetici het er toch over eens dat de risico’s zo goed als onbestaande zijn.

“En we moeten ook weten wat we willen. In België kunnen we overleven met biolandbouw. Maar om de rest van de wereld te voeden, hebben we hyper­efficiënte, industriële landbouw nodig. Alleen zo kunnen we het landbouw­areaal laten krimpen en het regenwoud intact houden.”

Vindt u de kernuitstap een slecht idee?

“Nee, de kernuitstap is geen technische maar een politieke beslissing, en die is volkomen legitiem. In Europa zal het op termijn ook wel lukken zonder kern­energie. Maar ook hier geldt de vraag: wat op wereldschaal? Hoe ga je China en India van energie blijven voorzien zonder kern­energie?

“De essentie is dat we zo snel mogelijk van fossiele brandstoffen af moeten. Daarin kan kern­ernergie een rol blijven spelen. Kijk naar Duitsland. Daar vervangen ze met wind- en zonne-energie niet de fossiele energie, maar de kern­energie. Dat is al te gek.”

Wat stelt u dan voor?

“Wat Europa betreft, zie ik geen probleem als we de kerncentrales nog een jaar of tien langer laten werken. Ze staan er nu toch, en op die manier kopen we tijd om de transitie beter voor te bereiden. Anders moeten we straks, na de kernuitstap, misschien terug naar fossiele centrales, om de bevoorrading op peil te houden. Kern­energie is groene energie: er gaat even weinig CO2-uitstoot mee gepaard als met wind- en zonne-energie.”

Wat met het kernafval?

“Het laagradioactief afval, dat ook in de medische sector wordt geproduceerd, vormt niet echt een probleem. Het hoogradioactief afval moeten we een paar 100.000 jaar, in principe tot een miljoen jaar, van de biosfeer kunnen scheiden. Dat is een geologische, en geen menselijke tijdschaal, en dus moeten we aan geologische oplossingen denken.”

Bedoelt u dat de mens dan niet meer bestaat?

“Dat weten we niet, maar als we een miljoen jaar teruggaan in de tijd, zijn we bij de homo erectus. Stel je voor dat die een probleem had moeten oplossen waarmee de homo sapiens pas geconfronteerd zou worden. Zo moet je het bekijken. Op die tijdschaal moet je een beroep doen op de geologie.”

Daarmee bedoelt u: dat afval moet diep in de ondergrond?

“Absoluut. En dat komt omdat geologen vrij nauwkeurig kunnen voorspellen wat daar de komende miljoenen jaren gaat gebeuren. U kunt niet voorspellen of hier over 50 jaar de vlag van IS zal wapperen, maar geologen weten vrij precies hoe de ondergrond er hier over een miljoen jaar zal uitzien. Tegenstanders van geologische berging zeggen dan altijd dat het afval op den duur in de ondergrond begint te lekken, maar daar gaan wij vanuit. Daar is rekening mee gehouden.”

Maar dat is dan toch gevaarlijk?

“Nee, want wij kunnen berekenen hoe lang het duurt voor die radio­activiteit opnieuw in de biosfeer komt, en tegen die tijd is er van gevaarlijke straling geen sprake meer.”

Maar wat als hier over 50 jaar de vlag van IS wappert, en die lui willen het afval uit de grond halen om de wereld te vernietigen?

“Aha, nu komen we tot de essentie van het verhaal. Bij geologische berging is het nu net de bedoeling dat je na opberging de sleutel als het ware weggooit, dat je dus niet meer weet dat het afval er is, en dat je het niet meer opnieuw kunt opgraven. Maar wat willen de groenen? Dat we dat er nog wél kunnen uithalen, voor het geval de mensheid ooit een oplossing vindt om het afval alsnog veilig te verwerken. Maar dat is dus onzin.”

Waarom?

“Omdat de groenen zichzelf tegenspreken. Als je er rekening mee houdt dat we het kernafval over pakweg 150 jaar kunnen verwerken, dan wil dat zeggen dat je over 150 jaar nog altijd kernreactoren nodig hebt. En die willen ze net sluiten.

“Bovendien hebben we sowieso nog 70 jaar de tijd om over een oplossing na te denken: dat afval is nu nog veel te warm en moet nog 70 jaar afkoelen voor we het in de ondergrond kunnen opbergen. En als we binnen dit en 70 jaar geen oplossing vinden, zullen we die nooit vinden.”

Zadelen we met die berging de volgende generaties niet op met ons afval?

“Dat is het eeuwige argument. Maar ook dat klopt niet. Het is net omgekeerd: als we nu niet beslissen om aan geologische berging te doen, dán zadelen we volgende generaties op met het probleem. Dat is volkomen onverantwoord.”

Waar moet die berging gebeuren?

“Elk land moet dat in eigen ondergrond doen, wat niet erg logisch is, want de ondergrond in Finland is bijvoorbeeld stabieler dan in Zwitserland. In België zou het moeten gebeuren in de klei­pakketten in de diepe ondergrond in het noorden van Vlaanderen. Ik vind dat we de maatschappelijke discussie daarover dringend eens moeten op gang trekken. Want dat debat zal een tijd duren.”

Op sociale media kruist u vaak de degens met de woordvoerder van Greenpeace in België. Wat stoort u aan die organisatie?

“Op zich heb ik geen probleem met Greenpeace, zij spelen hun rol en dat is oké. Wat mij wel stoort, is dat ze soms wetenschappelijk niet eerlijk zijn in hun discours. Zij kijken vanuit een bepaald perspectief naar de dingen, vanuit bepaalde dogma’s. Dat mogen zij, maar iedereen moet wel beseffen dat zij een drukkingsgroep zijn, een lobby. Ik ben een wetenschapper, en moet de maatschappij eerlijk informeren. Het is prima dat ze tegen kern­ernergie zijn, maar het is jammer dat ze de geologische berging niet steunen.”

Ook in het klimaatdebat botst u weleens met de groene beweging, bijvoorbeeld omdat u de Deense statisticus Bjorn Lomborg ernstig neemt, terwijl hij de luis in de pels is van menig klimatoloog en milieuactivist..

“Wat mij aanspreekt in Lomborg, is onder meer dat hij een vooruitgangs­optimist is, die zich ook verzet tegen doemverhalen. Hij blijft nuchter en pleit in het klimaatdebat ook voor adaptatie. Hij is een legitieme stem. Net zoals klimaatwetenschapper Michael Mann een legitieme stem is, een topwetenschapper zelfs. Alleen jammer dat Mann de omslag heeft gemaakt naar activisme. Dat is een gevaarlijk spel voor een wetenschapper.”

U pleit voor ecomodernisme in het klimaatdebat, maar vertel eens wat we nú al kunnen doen om ons aan te passen.

“In alle dorpen en steden wat men noemt de ‘blauw­groene structuur’ versterken. In mensentaal: zorgen voor water en bomen. Dat maakt niet alleen het leven aangenamer, op die manier creëren we ook eilanden van koelte, en die zullen we nodig hebben. Zeker in onze steden is dat essentieel. De straten wit schilderen, zoals ze dat in Los Angeles doen, lijkt mij niet zinvol. Bomen planten wel. Het punt is alleen: die bomen moeten we inderdaad nú planten, want ze zullen tientallen jaren nodig hebben om te groeien.”

Wat kunnen we doen voor Bangladesh, dat onder water zal lopen?

“Bangladesh ligt in een delta, net zoals New Orleans, bijvoorbeeld. Het eerste wat we moeten beseffen, is dat een delta altijd zakt, ook als de zeespiegel niet stijgt. Dat is een geologische wet. Daarom zijn de dijken in New Orleans zo hoog.

“Wat we ons moeten afvragen, is of Bangladesh de draagkracht heeft om miljoenen mensen te huisvesten. En aangezien je geen dijken kunt blijven bouwen, moeten we nadenken over programma’s om die mensen te hervestigen. Ook daar moeten we nú mee beginnen.”

Miljoenen mensen hervestigen: is dat realistisch?

“Ik zie geen enkel alternatief. Tenzij we drijvende steden kunnen bouwen. Daarover zijn de Nederlanders al aan het nadenken.”

De ene orkaan lost dezer dagen de andere af. Zullen zulke natuurrampen toenemen, door de klimaat­opwarming?

“In principe is elke natuurramp door de mens veroorzaakt, omdat het gaat over de kwetsbaarheid van de mens voor de natuur. Als men in aardbevingsgebied gebouwen zet die niet aardbevingsbestendig zijn, dan is de ramp die daaruit volgt de schuld van de mens. En of die orkanen zullen toenemen? Het aantal waarschijnlijk niet, hun kracht wellicht wel.”

Iets anders: u hebt zich ook gemengd in de discussie over de fipronil­crisis. U vroeg zich af of het wel nodig was om mensen te bestoken met al die cijfers.

“Ik had het daar moeilijk mee, ja. Moeten wij echt alles weten als burger? Daar hebben we toch experts voor. We moeten opnieuw leren om experts te vertrouwen.”

Sinds mei 68 geloven we die niet altijd meer. Vandaag willen we transparantie. Experts moeten altijd de totale waarheid delen.

“Daar ga ik niet mee akkoord. Collega Jan Tytgat heeft tijdens de fipronilcrisis een paar keer zijn communicatie aangepast. Dat is bijzonder verwarrend en onduidelijk. Ik wil als burger maar één ding weten: mag ik nog eieren eten of niet? Van al die cijfers begrijpen de meeste mensen toch niets. Het is aan experts om de cijfers te interpreteren en dan het publiek te laten weten wat het moet weten. Zijn eieren giftig of niet?”

Is dat niet een beetje paternalistisch?

“Dat kun je zo noemen. Ik noem het liever volks­verheffing: je geeft mensen de informatie die ze nodig hebben om goede keuzes te maken, zonder dat je hen in de war brengt of angst aanjaagt met cijfers die ze toch niet begrijpen.”

Maar je mag als expert toch geen informatie achterhouden?

“Nee, maar er is een groot verschil tussen duiding geven en zomaar wetenschappelijke data op straat gooien, zonder dat iemand die begrijpt. Mensen hebben het sowieso al moeilijk om risico’s in te schatten, dus moeten wetenschappers hen daarbij helpen. Dat zie je ook in de discussie over terreur: de kans dat je overlijdt in een verkeers­ongeval is nog altijd veel groter dan de kans dat je omkomt bij een aanslag.”

Econoom Geert Noels zei onlangs dat hij het ‘moreel laakbaar’ vindt om die vergelijking te maken.

“Dat begreep ik niet van hem. Leed is leed, slachtoffers zijn slachtoffers. En de cruciale vraag luidt: is het verantwoord om de hele maatschappij te organiseren in functie van het risico van een terreur­aanslag? Wat met de andere risico’s?”

Het verschil is misschien dat we een terreur­aanslag anders ervaren: daar is een kwade intentie mee gemoeid, met verkeers­ongevallen niet noodzakelijk.

“Dat is een boeiende discussie, die je ook ziet in het Nederlandse Groningen: zijn natuurlijke aardbevingen minder erg dan aardbevingen die het gevolg zijn van menselijk ingrijpen? In Groningen is de ondergrond gedestabiliseerd door de gaswinning. Veel mensen zijn gefixeerd op het verbieden van die gaswinning. Maar dat zou een vals gevoel van veiligheid geven, want die verstoring van de ondergrond blijft bestaan.”

Dat is dan zoals het klimaat: zelfs als we onze uitstoot tot nul terugbrengen, dan nog zal de atmosfeer nog heel lang blijven opwarmen.

“Dat is hetzelfde. Je maakt mensen blaasjes wijs als je beweert dat het daarmee opgelost is. In Groningen komt daar nog een probleem bij: alle wetenschappelijke data zijn terug te vinden op het internet. Maar de meeste mensen kunnen zulke data niet juist interpreteren, en zo ontstaan complot­theorieën en bangmakerij.”

Wat kunnen we doen om de wetenschappelijke geletterdheid op te krikken?

“Ik ben een groot voorstander van big history, zowel in het middelbaar onderwijs als aan de universiteit. Dan vertel je het verhaal van de kosmos en mens, van oerknal tot vandaag. Dan kun je leren hoe wonderlijk alles in elkaar zit, en wat de rode draad is in die hele geschiedenis: de tweede hoofdwet van de thermo­dynamica. De geschiedenis van de kosmos is één lang gevecht tegen toenemende entropie.”

Entropie: hoe legt u dat uit aan leken?

“In het universum neemt de wanorde, de onbruikbare energie, warmte dus, almaar toe. Dat wil zeggen: als je ergens orde creëert, komt er ergens anders wanorde bij. Simpel voorbeeld: een stoommachine kan een trein doen rijden, dat is nuttige energie, maar geeft warmte af, dat is wanorde.

“Als het heelal nog oneindig lang blijft uitdijen, waar we nu van uitgaan, zal het een zogenaamde warmte­dood sterven: er blijft alleen nog maar een homogene temperatuur over, zonder structuren of instabiliteit.”

En wat leren we daaruit?

“Ik trek daaruit onder meer de conclusie dat de kans groot is dat we alleen zijn in het heelal. De structuren op aarde zijn zo complex, dat ze wel heel uitzonderlijk moeten zijn. Dat is dan het verhaal van de geschiedenis van de mens, en hoe die ook een gevecht is tegen de entropie: de structuren op aarde worden almaar complexer, en hebben almaar meer energie nodig. Ook dat is een reden om op een efficiëntere manier met energie te leren omgaan: we zullen er almaar meer van nodig hebben.”

De definitie van entropie begrijpen is wel iets lastiger dan gewoon weten wie Rubens was, of dat Tom Lanoye Kartonnen dozen heeft geschreven.

“Dat klopt. Maar daarom hebben we meer en betere wetenschaps­communicatie nodig. Meer wetenschappers op tv, bijvoorbeeld. Ik zie dat De zevende dag wel aandacht heeft voor cultuur en sport en politiek, maar niet expliciet voor wetenschap. En in Alleen Elvis blijft bestaan op Canvas zal dit seizoen weer geen enkele exacte wetenschapper te gast zijn.”

Laat het een oproep zijn aan alle tv-makers: meer exacte wetenschappers, graag!

“Graag. U hebt het onlangs toch ook gezien: bioloog Frans de Waal in Zomergasten op de Nederlandse televisie? Was dat niet buitengewoon interessant?”

Absoluut. Wat zou u kijkers willen bijbrengen?

“De wonderlijke samenhang van alle systemen op aarde. Die verwondering leidt tot een haast religieus ontzag voor de natuur. Dat blijkt al uit ons taalgebruik. Ingenieurs spreken graag over natuurlijke hulpbronnen als ze het over grondstoffen hebben. Wij, geologen, spreken liever over natuurlijke rijkdommen. Geef toe, dat is iets respectvoller.”