WetenschapVraag van de week
De teflonlaag in uw anti-aanbakbakpan, is die nu echt zo slecht?
Nu anti-aanbakpannen een slechte naam hebben gekregen, moeten we op zoek naar alternatieven. Of is die teflonlaag toch niet zo slecht?
Handig, zo’n anti-aanbakpan. Bakken lukt altijd en je hebt maar heel weinig vet nodig, doordat zulke pannen bekleed zijn met een laagje teflon. Maar teflon wordt geproduceerd met behulp van PFAS, kunstmatige stoffen die amper afbreken – zie ook de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht. En die PFAS zijn waarschijnlijk ongezond, zegt het Europese Agentschap voor Voedselveiligheid EFSA. Zo zitten ze ook in onze voeding en kunnen ziekten als kanker en schildklieraandoeningen veroorzaken.
Thuis in de keuken hoef je niet bang te zijn, want bij goed gebruik zijn teflonpannen veilig. Als je er krassen in maakt, kun je weliswaar teflondeeltjes binnenkrijgen, maar te weinig om ongezond te zijn: we poepen ze gewoon weer uit. Die deeltjes komen echter wel in het milieu terecht. “En daar gaan ze een toekomst als niet-afbreekbaar microplastic tegemoet”, zegt Rolf van Benthem, hoogleraar coatingtechnologie aan de TU Eindhoven. “Als je puur naar de milieu-effecten kijkt, zouden we snel van teflonpannen af moeten.”
Zo’n teflonpan is wél ongezond als je bijvoorbeeld bent vergeten dat ze nog op het vuur staat. Vanaf 260°C begint de teflonlaag af te breken en bij 350°C komen er ongezonde dampen vrij. Mensen krijgen daar geïrriteerde ogen en luchtwegen van, maar voor vogels als kanaries zijn zulke gassen dodelijk.
Wat kies je dan als alternatief? Bijvoorbeeld een pan met een keramische anti-aanbaklaag van minuscule deeltjes siliciumdioxide, ook het hoofdbestanddeel van zand. Die deeltjes worden in een oplossing over de binnenkant van de pan gespoten en in de oven uitgehard.
Ook een prima keuze: geanodiseerde aluminium koekenpannen. Bij het anodiseren gaat de pan onder gecontroleerde omstandigheden en door middel van elektrolyse ‘roesten’, oxideren. Deze nieuwe oxidelaag is superglad, keihard, kan tegen hoge temperaturen, heeft de beste anti-aanbakeigenschappen van alle anti-kleeflagen en gaat jaren mee.
Er zijn ook pannen met een plantaardige anti-aanbaklaag, gemaakt van plantenextracten en glycerine. Maar Van Benthem verdenkt deze pannen van greenwashing. “Waarschijnlijk gaat het hier om een keramische coating en is de glycerine alleen een hulpstof om de siliciumoplossing mee aan te brengen. En plantaardige extracten? Ze bedoelen waarschijnlijk: glycerine van plantaardige oorsprong.”
Maar is een anti-aanbaklaag nodig? Nee, als je tenminste geen vetangst of haast hebt. In pannen van gietijzer of staal heb je wat meer vet nodig voor een goed bakeffect. Maar je kunt perfect op hoge temperatuur bakken, alles wordt lekker krokant, er komen geen schadelijke stoffen vrij, de productie is duurzaam, ze gaan tientallen jaren mee en zijn goed te recyclen.
