NieuwsbriefKlimaat & Wetenschap
De meeste goede voornemens verdampen al snel weer, met soms extra kilo’s en kilo’s frustratie tot gevolg
Journaliste Barbara Debusschere neemt tweewekelijks het nieuws over klimaat en wetenschap onder de loep. Hier kunt u zich inschrijven voor haar nieuwsbrief. Zo hoeft u niets te missen.
Beste lezer,
Zoals steeds zijn ze weer massaal gesneuveld: de goede voornemens die de halve wereldbevolking op 1 januari ‘inplande’. Zelf doet de wetenschapsredactie daar niet aan mee. Niet alleen omdat we zware allergische symptomen krijgen van alles wat riekt naar krampachtige zelfoptimalisatie, maar vooral natuurlijk omdat we het wetenschappelijk onderzoek raadplegen. En dat stelt vast dat het gros van de vrome intenties zoals diëten, minder of niet meer drinken, stoppen met roken of meer sporten al snel weer verdampt. Met onder andere soms extra kilo’s en kilo’s frustraties tot gevolg.
Maar voor wie echt blijft dromen van een energiekere, kalmere, efficiëntere, gezondere versie van zichzelf tegen 31 december 2023 is er Ayelet Fisbach (Universiteit van Chicago), psycholoog en autoriteit op het gebied van motivatie. Zij onderzoekt hoe we onze langetermijndoelen “kunnen beschermen tegen verleidingen die ons op korte termijn afleiden”. In haar nieuwe boek ontwaart ze de belangrijkste valkuilen, zoals de ‘dip in motivatie wanneer je halfweg bent’, en zet ze ook op een rij wat wel werkt om goede voornemens eindelijk eens te verzilveren. Er zijn veel adviezen, maar de ene les die wij alvast spontaan onthouden: maak plezier! Als je geen plezier beleeft aan je in sportoutfit in het zweet werken, laat je dat fitnessabonnement maar beter schieten.
Omdat het dus doorgaans mislukt met die goede voornemens, worden we ondanks alle ronkende aankondigingen in de eerste helft van januari collectief dikker en zijn velen, waaronder Vlaamse ouders, ook chronisch vermoeid. Tegelijkertijd worden we ook ouder, wat zowel onvermijdelijk is als een resultaat van steeds betere levenskwaliteit en geneeskunde. Maar net doordat we ouder en dikker worden en betere medische kennis en technieken hebben, duiken er meer kankers op. Zo is het aantal gevallen van pancreaskanker in ons land op drie jaar tijd ongeveer verdubbeld. Ouder worden, dikker zijn en roken verhogen het risico en meer en betere opsporing brengt meer tumoren vroeger aan de oppervlakte. “Onze levensstijl bepaalt in de toekomst met welke ziektebeelden we geconfronteerd worden”, aldus professor Nouredin Messaoudi (UZ Brussel). Wat ons dan weer instant naar lijstjes vol goede voornemens doet grijpen.
Anderen hebben daar blijkbaar toch minder last van, leven volgens het vooralsnog onweerlegbare feit dat we maar één keer leven en parkeren hun eventuele zorgen over pakweg kankers bij de wetenschap. Want die komt toch af en toe met nieuws over een nieuwe heilige graal die is ontdekt? Zoals de ‘flashtherapie’ tegen kanker: tumoren heel kort met een hoge dosis bestralen. “Eén van de meest beloftevolle ontwikkelingen”, volgens betrokken onderzoekers. Alleen moet er wel nog veel onderzoek gebeuren en is het afwachten wat dit geeft bij de mens.
Ook als het gaat over de energietransitie is het vreselijk aantrekkelijk om te rekenen op ‘de heilige graal’. Waterstof is er zo één, “de rockster van het energiesysteem”, volgens de EU-klimaatchef Frans Timmermans. Maar bij nader inzien blijkt het toch ook wel een hype waarbij we “enorme sommen geld dreigen te verspillen aan verkeerde toepassingen en verkeerde infrastructuur op de verkeerde plaats”, zegt de Britse expert Michael Liebreich.
Technologie om CO2 uit de lucht te halen, iets waar al lang aan wordt aan gewerkt, biedt ons evenmin al wat ervan wordt verwacht, zo toont nieuw onderzoek door de Universiteit van Oxford. Er wordt nu ongeveer twee miljard ton CO2 per jaar uit de atmosfeer gehaald, maar dat gebeurt bijna allemaal door bossen en door bodems te herstellen, ondanks de toenemende investeringen in nieuwe technologie. Om de opwarming van de aarde onder de twee graden te houden is er bijna 1.300 keer meer CO2-absorptie nodig door die nieuwe technologie en twee keer zoveel door bomen en bodems. Die bevinding zegt niet dat ‘artificiële CO2-stofzuigers’ niet nuttig en nodig kunnen zijn, maar doorbreekt de illusie dat het ons op korte termijn en min of meer betaalbaar significant kan helpen. En het is op korte termijn dat we significant veel vooruitgang zouden moeten boeken om de opwarming te bedwingen.
Ondertussen zijn we, zo min of meer geruisloos, wel alvast ontsnapt aan een onzachte aanvaring met een asteroïde ter grootte van een vrachtwagen. Niet dat er een groot risico was dat die op de aarde zou inslaan. Die kans was volgens astronomen zo ongeveer nul. Maar het was een amateur-astronoom die de steen ontwaarde, waarop ze bij NASA toch nerveus werden. Want nooit eerder scheerde zo’n ding zo dicht bij de aarde. Vergeef ons dat we weekhartiger zijn dan de vorsers waar we over berichten, maar ons doet het wel iets dat wij hier op onze bol druk doende zijn met leven en soms overleven terwijl slechts één van de zeer vele ruimtestenen aan dat alles hier in één oogwenk een einde aan kan maken.
Misschien is het daarom maar best dat berichten over asteroïden veel minder in trek zijn dan die over hoe je best je haar wast en welke voedingsmythes je volgens wetenschappers best verticaal klasseert. Terwijl wij proberen te bevatten hoe we zo’n ongezien groot probleem als de opwarming van de aarde kunnen behappen, er oorlog woedt, chatbots slagen voor ingangsexamens aan de rechtenfaculteit en de wereld met andere woorden met de dag ingewikkelder lijkt te worden, blijven wij mensen ook gretig op zoek naar tips & trucs om de kleine dagelijkse beslommeringen aan te pakken. Zoals bijvoorbeeld vettig haar of verwarring over voeding.
Ook wij vertonen duidelijk die neiging, al zoeken we de inspiratie graag bij dieren of wetenschappers. Een recente favoriet in de rubriek ‘hoe blijf je koel als het heet is?’ - dat lijkt nu niet relevant maar, geloof ons, het wordt straks weer heet - is bijvoorbeeld de mierenegel die snottebellen blaast en buiksprongetjes maakt op koude oppervlakken. Dat gaan wij alvast proberen volgende zomer.
En dan is er ook het gouden advies van professor virologie Marc Van Ranst, die ons waarschuwt dat Oscillococcinum, een middel tegen ‘grieptoestanden’, voorgeschreven door artsen en te koop bij de apotheek, dan wel een naam heeft die geleerd klinkt maar onversneden homeopathische quatsch is.
Daarmee levert Van Ranst niet alleen zoals vanouds relevante medische informatie maar in één beweging ook een idee voor een goed voornemen dat ons alvast wel betrekkelijk haalbaar lijkt: niet zomaar goedgelovig alle mogelijke soorten brol kopen die ons dolenthousiast aangeprezen wordt.
Onze afdeling klimaat & natuur voegt daar graag nog een tweede voorstel aan toe dat ons al even doenbaar voorkomt omdat het ook hier gaat om iets niét doen in plaats van een inspanning leveren: koop al eens wat minder online dingen waarvan je maar half zeker bent dat je ze wil. Want pakjes die gratis teruggestuurd worden belanden vaak op het stort.
Inspirerende groeten,
De wetenschapsredactie
