Het gaat niet goed met de haas. In Nederland staat het dier voor het eerst op de Rode Lijst met bedreigde zoogdieren, en ook bij ons dragen ze het label ‘bijna in gevaar’.
“Ooit waren landbouwgronden een aantrekkelijke plek voor de haas, omdat er veel ruige hoekjes en randjes waren”, vertelt Freek Verdonckt, beleidsmedewerker bij Natuurpunt. Door de intensivering van de landbouw zijn die hoekjes en randjes grotendeels verdwenen en ook de grotere machines die ingezet worden om graslanden te maaien, kosten akkerdiertjes weleens de kop. “Je zou kunnen stellen dat ze het ritme van de landbouw niet kunnen volgen.”
Het gevolg is dat de haas het bijzonder moeilijk heeft. Het diertje is bij de noorderburen voor het eerst opgenomen in de Rode Lijst met zoogdieren die bescherming nodig hebben. Op de Vlaamse Rode Lijst staat de haas al sinds 2014 gemarkeerd als ‘bijna in gevaar’. Concrete tellingen zijn er niet, maar de jachtcijfers vertonen wel een grote daling. In 2007 werden 54.392 geschoten hazen geregistreerd, in 2016 waren dat er slechts 39.432.
Patrijzen
Verdonckt ziet de problemen van de haas eerder als een teken aan de wand en spreekt van een bredere biodiversiteitscrisis: ook voor andere akkerdieren zoals kivieten of patrijzen gaat het bergaf. “En studies tonen aan dat ook het hele voedselweb dat zich onder die dieren bevindt, zeg maar de insecten en het bodemleven, aan het crashen is.”
Voor de langoren is het alvast niet te laat om de populatie te herstellen. Een eerste mogelijke piste is de maaitechniek. De kans op ontsnappen wordt voor akkerdieren groter door van binnen naar buiten te maaien, en het gebruik van een voorzetstuk op de machine kan de dieren een tik geven en waarschuwen vooraleer ze in mootjes worden gehakt. Alleen is dat geen garantie op succes, omdat hazen zich bij gevaar net tegen de grond drukken.
Green Deal
Volgens natuurorganisaties is vooral een verandering in agrarisch gebied nodig. Kort door de bocht: de verdwenen ruige bermen, hagen en houtkanten moeten terugkeren. “10 procent van het areaal zou eigenlijk zo’n bestemming moeten krijgen”, zegt Verdonckt. “Met de Green Deal erkent Europa die nood, maar ruimte teruggeven aan de natuur blijft een politiek spanningsveld.”
Op dat vlak zit Vlaanderen niet stil. Landbouwers kunnen beheersovereenkomsten afsluiten waarbij ze stroken ontwikkelen die de biodiversiteit ten goede komen. In ruil krijgen ze jaarlijkse vergoedingen tot 2.000 euro per hectare. Hoewel dergelijke programma’s zich niet specifiek op hazen richten, kunnen ze “onrechtstreeks wel mee profiteren”, stelt Korneel Verslyppe van Boerennatuur Vlaanderen.
Uit een recente enquête van het Departement Landbouw en Visserij blijkt alvast een grote bereidheid om die overeenkomsten aan te gaan. “Er moet voor hen wel een gepaste vergoeding tegenover staan”, zegt Verslyppe. “Al denk ik dat we hen ook kunnen overtuigen door andere voordelen, zoals de positieve invloed op bodemkwaliteit.”
