Dat we de bedwants niet de baas kunnen, interesseert u meer dan het einde van de mensheid

Dag lezer,

Wij kennen elkaar niet, maar tegenwoordig heeft de krant digitale hocus-pocus in huis die ons een beetje inkijk geeft in wat u mogelijk beroert en interesseert. Het is met die gegevens in de hand dat de wetenschapsredactie hier langs opmerkelijke thema’s van het zonet opgeborgen jaar 2022 leidt.

Dat was dus het jaar waarin dit keer niet een virus maar de man in het Kremlin iets deed wat ondenkbaar leek: een oorlog ontketenen in Europa. Ook sloop de Russische machtswellusteling via onze energiefacturen tot in onze woon-, slaap-en badkamers binnen. Waardoor het ook aan de feestdis over warmtepompen en de beste elektrische dekentjes ging.

Toch moet de wetenschapsredactie erop wijzen dat ‘Moskou’ dat spelletje met de gaskraan alleen maar kan spelen omdat wij hier al veel te lang een feit uit de chemie negeren. Aardgas bestaat voor 81,9 procent uit methaan of ‘CH4’: vier lichte delen waterstof (H) en één deel koolstof (C), goed voor driekwart van het gewicht van gas. Beweren dat gas een ‘koolstofarme overgangsbrandstof is’, zoals energiereuzen én door hun lobby’s bewerkte politici al jaren doen, is dus een vals riedeltje. Door het te geloven bleven we van Rusland afhankelijk en liep de omschakeling naar echt koolstofarme energie veel vertraging op.

Zeker nu daardoor ook de oorlog met de natuur niet lijkt uit te doven, doemt steeds meer de vraag op waar wij op afstevenen. Een kernoorlog? Ecologisch verval of een opstand van de technologie de wel zelf maakten? Wij vernemen hier vaak dat mensen liefst opbeurende nieuwsverhalen lezen, bijvoorbeeld over hoe we het misschien gaan redden dankzij nieuwe uitvindingen zoals kleine kernreactoren. Ons artikel over die nieuwe Small Modular Reactors was dan ook het zesde meest grondig gelezen online stuk van 2022 in de rubriek ‘wetenschap & technologie’.

Maar de Blade Runner-achtige bijdrage van Maarten Keulemans over de vraag hoe het afloopt met de mensheid op deze ‘planeet met koorts’ blijkt wel het vijfde best gelezen stuk. “Zo’n 50 procent kans dat de mensheid het einde van deze eeuw niet eens haalt, betoogt de Britse supersterrenkundige Martin Rees”, zo staat er onder andere. En ook: “ ‘Ik ben momenteel een beetje een doemdenker wat de mensheid betreft. En dan ineens weer niet en stel ik me een heel fijne nieuwe toekomst voor’, verwoordt bijvoorbeeld universitair docent Femke Nijboer (Universiteit van Twente) haar twijfel. ‘Maar alles komt goed. Sowieso met de planeet komt het weer goed. Met ons? Ik weet het niet.’”

Tegen de bedwants zijn we in ieder geval alvast ondraaglijk kansloos, zo leren we in het in 2022 meest gelezen artikel uit de afdeling wetenschap en technologie. We zijn dus in ieder geval ook een grappige soort: wat lezers van demorgen.be nog meer interesseert dan eindtijdvragen is hoe het kan dat we een beestje van zes millimeter niet de baas kunnen. Ook dat had de wetenschapsredactie, ondertussen druk bezig met artikels over onder andere de fenomenale James Webb Ruimtetelescoop, mensenlevens die gered worden met een varkenshart, groen kapitalisme of de terugkeer van diersoorten in Europa , nooit kunnen vermoeden.

Maar niet toevallig beroerde ook de ‘knijt’, een steekvliegje van één tot vier millimeter, in 2022 de gemoederen op demorgen.be. “Knijten zijn echte griezels”, zo lezen we in het vierde meest gelezen online-artikel van het jaar. “Eerst gaan ze met zijn allen op je hoofd zitten, en in je oren en je neus, en dan: een, twee, drie – allemaal tegelijk steken. Dus eerst heb je niks in de gaten en ineens word je van alle kanten lek gestoken”, zegt stadsbioloog Remco Daalder.

Inderdaad: als we minuscuul ongedierte dat ons eigen bed onveilig maakt of ons en masse steekt niet aankunnen, wat vermogen we dan tegen kwaadwillige kernmachten of een klimaat dat uit evenwicht raakt?

En wat als we zelfs onze vertrouwde telefoon niet kunnen betrouwen? Net na de almachtige bedwants is dat namelijk, althans volgens onze algoritmes, de grootste zorg van de lezer die onze rubrieken volgt. ‘Uw telefoon luistert u niet af, het is nog veel erger’ was het tweede meest gelezen artikel in 2022. Daarin legt cyberexpert Danny Moerenhout uit hoe onze geliefde smartphone de hele tijd zicht heeft op tal van ‘intimiteiten’, onder andere waar we zijn, wie er bij ons is, wat onze gesprekspartner net heeft opgezocht. Op den duur kent Facebook jou beter dan dat je jezelf kent, echoot Moerenhout filosoof Yuval Harari.

Al even bevreemdend is dat wij ons eigen lichaam vaak nauwelijks kennen. Ook inzichten daarover vinden gretig aftrek op demorgen.be. In 2022 was het derde meest gelezen online artikel een interview met endocrinoloog Max Nieuwdorp over hoe onze hormonen voor zowat alles instaan, van een goede slaapkwaliteit en botstructuur, tot de juiste reactie op onverwacht gevaar en de elasticiteit van de huid.

Veel makkelijker te voorspellen dan de enorme interesse in het einde van de wereld en ongedierte/insecten was de grote populariteit van artikels over de wezens die we het liefst zien maar die ons niet in volzinnen kunnen vertellen hoe het met hen gaat. Wij durven er een contract bij de goedkoopste energieleverancier op verwedden dat er ook in 2023 grote trek zal zijn in nieuwe kennis over wat er omgaat in het hoofd van een baby of over hoe het precies zit tussen baasje en hond.

Op de vraag wat nu het belangrijkste wetenschapsnieuws van 2022 was, biedt een wandeling langs de meest gelezen items op deze website natuurlijk geen antwoord. Wij waren zelf vooral onder de indruk van de NASA-missie DART, die met een kosmische kogel een verre ruimtesteen van baan deed veranderen. En natuurlijk ook van de nieuwe Belgische astronaut.

Interessanter dan wat journalisten zelf aanduiden als grootste doorbraken van het voorbije jaar is wat wetenschappers daarover zeggen. De Britse krant The Guardian vroeg het aan tien onderzoekers en dat lijstje is even inspirerend als hoopgevend, met onder andere technologie die natuurrampen dagen op voorhand voorspelt en kunstmatige intelligentie die een uitweg biedt in de strijd tegen antibiotica-resistentie.

Om in de sfeer van de lijstjes, tips en wensen te blijven geven we u graag één leestip uit 2022 mee: The Song of Cell door Siddhartha Mukherjee. Deze Amerikaanse oncoloog schrijft als een bevlogen romanauteur en laat je na nog geen halve pagina niet meer los. Dat zeggen wij niet alleen, dat zegt ook de jury van de Pulitzerprijs, de grootste Amerikaans prijs voor schrijvers. Mukherjee won die met zijn ontroerende kankerboek De keizer van alle ziektes. In The Song of Cell, doet de arts met literair talent het opnieuw: je met wonderlijke verhalen over celbiologie en de avonturen van pioniers betoveren. Om nadien vast te stellen dat je ondertussen erg veel weet over ‘de kleine levens binnenin ons’.

Voor lezers die liever met een kort motto het nieuwe jaar in vliegen, verwijzen we naar fysicus en chemicus Marie Curie, die met haar pionierswerk over radioactiviteit twee Nobelprijzen won aan het begin van de vorige eeuw: “Er is niets in het leven waar we bang voor moeten zijn. Er zijn enkel dingen die we moeten begrijpen. Nu is het moment om meer te begrijpen, om dan minder te vrezen.” Ook de start van 2023 lijkt ons nog altijd een goed moment daarvoor.

Tot slot wensen wij u niet alleen meer inzicht en minder zorgen maar ook een goede gezondheid en dagelijks plezier. Wat de wereld betreft hoopt de wetenschapsredactie dat de oorlog in 2023 stopt en dat we ook eindelijk vrede sluiten met de natuur. De onverwachte werelddeal om de natuur te herstellen is een eerste stap. Maar dat vrede sluiten moet ook beginnen op klein, dagelijks niveau. Waarom niet starten bij de bedwants?

Feestelijke groeten,

De wetenschapsredactie