Archeologie
Bronzen ringen en bijlen van 4.000 jaar oud vormen de oorsprong van geld
Echte munten zijn het nog niet. Toch zijn vierduizend jaar oude bronzen ringen en bijlen een eerste aanzet voor een heuse munteenheid.
De duizenden bronzen ringen, ribben en bijlen, die Nederlandse onderzoekers in Duitsland, Oostenrijk en Tsjechië opgroeven, geven nieuw inzicht in de ontstaansgeschiedenis van geld. Dat schrijven archeologen Maikel Kuijpers en Cătălin Popa van Universiteit Leiden in het vakblad PLOS ONE.
De onderzoekers concluderen dat de voorwerpen werden gebruikt als gestandaardiseerd betaalmiddel. Net zoals euromunten van dezelfde waarde allemaal dezelfde vorm en hetzelfde gewicht hebben, vertonen de bronzen opgravingen ook sterke gelijkenissen in vorm en gewicht. Standaardisatie is een essentieel kenmerk van de moderne munt, omdat het zorgt voor vertrouwen bij de mensen die de economie vormen.
Weeginstrumenten
De ontwikkeling van gestandaardiseerd geld strekt zich uit over een lange periode. Archeoloog Nico Roymans, van de Vrije Universiteit Amsterdam en niet verbonden aan het onderzoek, legt uit: “Er waren voor de bronstijd ook al betaalmiddelen, zoals bijvoorbeeld vee. Maar daar was minder sprake van standaardisatie. De ontdekking van metalen zorgde voor een stroomversnelling.” Er waren nog vrij grote afwijkingen tussen de gewichten van de bronzen ringen en bijlen, afkomstig uit de vroege bronstijd. Door de ontwikkeling van betere weeginstrumenten, vinden archeologen betaalmiddelen van meer gelijkend gewicht in de midden- en late bronstijd. Uiteindelijk leidde dit tot het verschijnen van munten in de ijzertijd.
Roymans noemt het onderzoek “een mooie bijdrage aan de discussie over de geschiedenis van uitwisseling”. Hij is vooral te spreken over de de analyse: “De onderzoekers hebben statistisch verantwoord kunnen aantonen hoe de voorwerpen werden gebruikt.” Dat kon door grote aantallen: meer dan vijfduizend objecten van meer dan honderd verschillende locaties.
Bronstijd
Het is geen toeval dat deze ontwikkeling plaatsvond in de bronstijd. Dit was een tijd van grote verandering. De grootschalige introductie van brons resulteerde in een ongekende groei van de economie: handelsroutes werden langer en goederen gingen langs meerdere handelaren voordat ze bij de prehistorische consument aankwamen. Waar vertrouwen eerder kwam van sociale interactie, werd dat moeilijker in de complexer wordende maatschappij van de bronstijd. De betrokkenheid van zoveel onbekende mensen benodigde een nieuw fundament voor vertrouwen: een gestandaardiseerd betaalmiddel.
