Belgen winnen veldslag tegen kanker

De ontdekking is het werk van professor Diether Lambrechts en dokter Bernard Thienpont (VIB-KU Leuven). Zij zagen hoe tumoren eigenlijk gebaat zijn bij een slechte doorbloeding. "Dat klinkt contradictorisch", zegt Thienpont. "Maar toch is het zo: een slechte toevoer van zuurstof zorgt ervoor dat de kanker zich agressiever en sneller ontwikkelt." Hun werk is gepubliceerd in het gerenommeerde vaktijdschrift Nature.

Toch lijkt het gek dat extra zuurstof slecht zou zijn voor tumoren. "Intuïtief zou je denken: laat ze stikken en sterven", stelt Thienpont. "Maar dat is niet het geval. Een tumor die te weinig zuurstof krijgt, heeft net de neiging om uit te breken. Denk aan iemand die gewurgd wordt en wild om zich heen slaat om te ontsnappen. Cellen die te weinig zuurstof hebben, gaan net meer woekeren en uitzaaien."

Stratenpatroon

De Leuvense wetenschappers onderzochten een specifieke epigenetische afwijking die ervoor zorgt dat tumorcellen buitensporig veel groeien. Zijn de genen van kankercellen een mandje vol ingrediënten, dan bepalen de 'epigenen' welke ingrediënten je precies gebruikt om een gerecht te maken.

Bij de afwijking die de onderzoekers bestudeerden, worden dus net die ingrediënten gebruikt die de tumor doen groeien. Hoe die precies ontstaat, was lang een mysterie. Maar nu hebben Lambrechts en Thienpont ontdekt dat net het zuurstoftekort epigenetische afwijkingen veroorzaakt.

Thienpont: "Cellen die te weinig zuurstof krijgen, sturen een signaal uit. En bij deze afwijking worden heel erg veel signalen uitgestuurd, waardoor de bloedvaten overgestimuleerd raken. In die mate zelfs dat het tot complete chaos leidt. Vergelijk het met de binnenstad van Antwerpen en die van New York. In New York is het stratenpatroon helder en eenvoudig en raakt het verkeer er vlot door. In Antwerpen zit dan weer alles vast. Bij die tumoren is dat hetzelfde. Door de chaotische bloedvaten, kriskras door elkaar, raakt de zuurstof niet ter plekke."

Het Belgische team analyseerde bij 3.000 tumoren van patiënten de link tussen zuurstoftekort en tumorgroei. Met behulp van muizenproeven gingen ze na of extra zuurstof daadwerkelijk de epigenetische afwijkingen en vervolgens degroei van kanker kan tegengaan. Dat bleek inderdaad het geval. Bovendien raakt de chemotherapie op deze manier veel beter in de cellen, wat meteen een pluspunt is voor de behandeling.

Juiste dosering

Het hoeft dan ook geen decennia meer te duren voor de mens van deze ontdekking kan profiteren. Nu al zijn er medicijnen op de markt die de toevoer van zuurstof naar kankercellen reguleren. "Die blokkeren het signaal dat de kankercellen uitsturen voor extra zuurstof", legt Thienpont uit. "Al mogen ze het ook niet te veel blokkeren, anders krijg je helemaal geen bloedvaten meer. De dosering van de blokkering moet net juist zijn. Maar mits extra onderzoek moet dat in de toekomst perfect mogelijk zijn."

De Belgen maken zich sterk dat hun studie het kankeronderzoek opnieuw vooruit kan helpen. "Ik hoop dat we binnen drie à vijf jaar die dosering op punt kunnen zetten", klinkt het, "en dat de patiënt hier dus snel baat bij zal hebben."