Behandeling haalt spectaculaire resultaten, maar goedkeuring op Europees niveau komt niet rond

Honderden kankerpatiënten in ons land die geholpen kunnen worden met immuuntherapie, blijven in de kou staan. Hoewel de behandeling spectaculaire resultaten oplevert, komt de goedkeuring op Europees niveau niet rond. Het geduld van oncologen is op: in een brief vragen ze met spoed om actie.

De groep patiënten waarover sprake heeft een tumor met zogenaamde micro-satelliet instabiliteit, afgekort MSI. Dat kenmerk komt voor bij zo'n 5% van de uitgezaaide darmkankers en een klein percentage van de maagkankers, baarmoederkankers en galwegkankers. Doorgaans worden die behandeld met chemo, maar volgens recente studies levert immuuntherapie, waarbij het eigen afweersysteem ingeschakeld wordt om kankercellen te bestrijden, veel straffere resultaten op. Zo blijkt bij 80% van de patiënten al snel na de start van de behandeling de tumoren te stabiliseren of krimpen. Slechts 15% van de patiënten ervaart bijwerkingen zoals jeuk en vermoeidheid.

“Terwijl nevenwerkingen van chemotherapie bij bijna iedereenn, in meer of mindere mate, voorkomen”, vertelt gastro-enteroloog Jeroen Dekervel (UZ Leuven). “Immuuntherapie werkt ook langdurig: een jaar na het aflopen van de chemo is nog maar een kwart van de patiënten met uitgezaaide darmkanker in leven. Met immuuntherapie wordt dat 85%. We kennen zelfs patiënten bij wie de ziekte niet terugkeert.” Doorgaans levert immuuntherapie vooral goede resultaten op bij longkanker en melanomen. In die gevallen wordt de behandeling terugbetaald door het RIZIV, in 2018 goed voor bijna 267 miljoen euro.

Wrang

Dat de behandeling zo goed aanslaat, smaakt wrang, want de immuuntherapie voor MSI-patiënten is momenteel niet beschikbaar. Het Europees geneesmiddelenbureau wacht voor goedkeuring op studies bij een grotere groep patiënten. Pas dan kan ze worden terugbetaald. Dat wringt bij oncologen. Dekervel: “Vooral omdat we weten dat de resultaten van studies voor dikkedarmkanker er pas in 2020 komen, en voor andere kankertypes gewoonweg niet. Die groep MSI-patiënten is te klein, dus beweegt er ook niets bij farmabedrijven. En dat terwijl de resultaten even goed zijn als bij long- en huidkanker, soms zelfs beter.”

In ons land gaat het jaarlijks om 200 patiënten die niet op de behandeling kunnen rekenen. “We moeten al heel wat mensen teleurstellen voor immuuntherapie, net omdat die enkel op bepaalde kankers werkt”, voegt Marc Peeters, voorzitter van het Belgisch College van Oncologie, toe. “Absurd dus dat we een groep waarvoor het wél resultaat oplevert, niet kunnen behandelen. We vragen ons zelfs af of het ethisch nog verantwoord is deze patiënten mee te delen dat ze in aanmerking komen voor een therapie die we toch niet kunnen opstarten. Want wachten op al die goedkeuringen brengt ons weer een jaar of twee verder.”

Creatieve oplossing

In de VS werd de behandeling twee jaar geleden al goedgekeurd. Om dat ook in ons land te bespoedigen, werken twee oncologenverenigingen in ons land nu aan een brief, gericht aan lokale en internationale instanties en farmabedrijven. “Om op z'n minst rond de tafel te zitten. Zodat we niet alleen nu patiënten kunnen helpen, maar ook op middellange termijn een oplossing vinden”, aldus dokter Peeters.

In andere Europese landen wordt de onbeschikbaarheid van de behandeling creatief opgelost: Spaanse ziekenhuizen hoesten soms zelfs de kosten op, en Nederland hanteert een systeem waarbij de overheid terugbetaalt indien het geneesmiddel aanslaat. Ook in ons land behelpen artsen zich, bijvoorbeeld door patiënten in te schrijven in lopende studies, of door in de industrie zelf overeenkomsten af te dwingen. "En dat doen we graag", zegt Dekervel. “Maar het kan niet blijven duren.” Zonder goedkeuring en terugbetaling kost de behandeling duizenden euro's per maand.

Zo'n oplossing viel ook uit de bus voor de 67-jarige Elisabeth Vangertruyden. Bijna drie jaar geleden kreeg ze de diagnose van uitgezaaide dikkedarmkanker. De chemo sloeg niet aan en op andere behandelingen reageerde de Limburgse slecht. Al twee jaar gaat ze elke twee weken naar het UZ Leuven voor immuuntherapie. “Sindsdien is mijn leven veel comfortabeler", vertelt de vrouw. "Met chemo was ik voortdurend moe en lag ik altijd in bed. Nu kan ik me overdag weer bezighouden. Iedereen zou het recht moeten hebben zich zo goed te voelen als ik.” Drie weken geleden kreeg Elisabeth een scan. “En de kankercellen zijn zo goed als weg. Dat is zo'n positief nieuws.”

Voor de Stichting Tegen Kanker is wachten op goedkeuring in het algemeen de regel, maar voorzitter Eric Van Cutsem vindt dat patiënten in deze situatie, op basis van de wetenschappelijke gegevens, wél al toegang moeten krijgen tot de behandeling. “Minister De Block maakte het ook al mogelijk om, meteen na goedkeuring, de terugbetaling te versnellen.”