Wetenschap
Amerikaanse vogelstand in vijftig jaar dramatisch achteruitgegaan
In Noord-Amerika zijn in een halve eeuw tijd drie miljard vogels verdwenen. De afname is vooral zichtbaar bij veelvoorkomende soorten als de mus en de lijster. Wetenschappers waarschuwen, want ook in Europa en Afrika daalt de vogelstand snel.
Wetenschappers beschouwen vogels als een belangrijke graadmeter van hoe het met ecosystemen gesteld is. De dieren spelen een belangrijke biologische rol, bijvoorbeeld door het verspreiden van boomzaden en het voorkomen van insectenplagen. “Vogels zijn de kanaries in de ecologische koolmijn”, vertelt Adriaan Dokter aan de telefoon, een van de wetenschappers die de nieuwe studie uitvoerden. De onderzoeker van de Amerikaanse Cornell University noemt de uitkomsten dan ook zorgwekkend.
De resultaten passen in een wereldwijde trend. Vogels in Europa zijn tussen 1980 en 2009 met 400 miljoen in omvang gedaald, liet vergelijkbaar onderzoek uit 2015 zien, een afname met 20 procent. In de Sahel verdwenen de afgelopen vijftig jaar liefst vier op de vijf vogels – tegen de twee miljard exemplaren – bleek twee jaar geleden.
Chris van Turnhout van het Nederlandse vogelonderzoeksinstituut Sovon (niet bij de nieuwe studie betrokken) vindt het Noord-Amerikaanse onderzoek indrukwekkend en goed uitgevoerd. “Men heeft naar meer soorten en leefgebieden gekeken dan de Europese studie uit 2015. Bovendien bestrijkt de studie een langere tijdsperiode en groter gebied”, zegt hij in een telefonische reactie. “Ook zijn de tellingen al die tijd op dezelfde, gestandaardiseerde manier gedaan.”
De wetenschappers, uit Canada en de VS, analyseerden gegevens van verschillende langlopende monitoringprogramma’s in Noord-Amerika. Binnen zo’n monitoring tellen vogelaars in het voorjaar op vaste locaties welke vogels ze tegenkomen en in welke hoeveelheden. Een deel van deze metingen gaat terug tot 1970.
Wat opviel: van de 529 gevolgde soorten namen vooral veelvoorkomende vogels dramatisch in aantal af. Negentig procent van de drie miljard verdwenen dieren vielen onder slechts twaalf vogelfamilies, waaronder mussen en lijsters. Dat laat zien, schrijven de onderzoekers in hun publicatie in vakblad Science deze week, dat we niet alleen bedreigde soorten in de gaten moeten houden.
Ontbossing
Ook heel algemene soorten kunnen uitsterven, waarschuwen ze, verwijzend naar de trekduif. Van deze Amerikaanse vogel vlogen halverwege de negentiende eeuw miljarden exemplaren rond. In 1914 was hij uitgestorven, als gevolg van jacht en ontbossing.
De resultaten werden nog eens extra kracht bijgezet doordat radargegevens de afname bevestigen. Deze observaties stonden los van de tellingen uit de monitoringsprogramma’s. Op beelden van een netwerk van 143 weerradars zagen Cornell-onderzoeker Dokter en zijn collega’s dat de hoeveelheid vogels gedurende de tijdsperiode 2007-2017 met ruim 13 procent daalde. Vogels zijn goed te zien op radarbeelden tijdens hun nachtelijke trek naar het zuiden of noorden.
Wat de reden van de geconstateerde teruggang precies is, hebben de wetenschappers niet onderzocht. Wel noemen ze agrarische intensivering, habitatverlies en verstedelijking als mogelijke oorzaken. Dat past ook bij het Europese beeld, zegt onderzoeker Van Turnhout. Uit de studie uit 2015 bleek dat in Europa vooral het aantal boerenlandvogels zoals de grutto sterk terugliep.
De Noord-Amerikanen hopen dat de resultaten leiden tot nog meer aandacht voor het beschermen van bedreigde leefomgevingen, schrijven ze in hun publicatie. “We weten dat gericht habitatbeheer werkt”, zegt ook Van Turnhout. “Met de aanleg van nieuwe waterrijke gebieden nemen moerasvogels bijvoorbeeld weer toe.”
