Zoogdieren en vogels met een hoge aaibaarheidsfactor krijgen veel meer geld uit de Europese pot voor natuurbehoud dan minder ‘sexy’ dieren. Dat blijkt uit een nieuwe studie. ‘De richtlijn is aan een update toe.’
Quizvraag: wat hebben de bruine beer, de wolf, de roerdomp – een geelbruine reiger – en de Euraziatische lynx met elkaar gemeen? Het zijn de grote slokoppen van het geld dat de Europese Unie voor natuurbehoud vrijmaakt. Naar die vier soorten gaan bijna net zoveel middelen als naar alle ongewervelde dieren samen.
Dat particulieren sneller hun portefeuille opentrekken voor pluizige beren en kangoeroes wisten we al langer, maar dat de scheeftrekking bij publieke uitgaven ook zo groot is, is nieuw. Dat zegt de Italiaanse ecoloog Stefano Mammola over zijn meest recente studie aan The Guardian. Samen met zijn onderzoeksteam nam Mammola het LIFE-programma van de EU onder de loep.
Sinds 1992 geeft Europa via LIFE geld aan lidstaten om bedreigde plant- en diersoorten te beschermen, zegt Hendrik Schoukens, onderzoeker Europees milieu- en natuurbeschermingsrecht aan de UGent. “Welke soorten bedreigd zijn en welke bescherming moeten genieten, is vastgelegd in de Habitatrichtlijn. Dat is zowat de hoeksteen van de Europese natuurwetgeving.”
Je zou verwachten dat er evenveel LIFE-centen naar de bescherming van de verschillende dieren gaan, maar uit het onderzoek van Mammola blijkt dat allerminst het geval te zijn. Tussen 1992 en 2018 maakt de EU geld vrij om 23 procent van de gewervelde dieren te beschermen, terwijl slechts 0,06 procent van de ongewervelde diersoorten op financiële steun kan rekenen. “Er zijn een paar soorten die alles krijgen”, zegt de Italiaanse wetenschapper in The Guardian. Hij noemt de conclusie van zijn onderzoek ‘deprimerend’: “We zouden inmiddels op het punt moeten zijn dat we niet meer hoeven uit te leggen waarom het beschermen van de biodiversiteit zo belangrijk is.”
Hans Van Dyck, hoogleraar gedragsecologie aan de Universiteit van Louvain-la-Neuve (UCL), is niet verbaasd. “All animals are equal, but some animals are more equal than others, schreef Orwell in 1945 al. Grote en ‘aaibare’ soorten spreken meer tot de verbeelding en wegen vaak zwaarder door in plannen voor natuurbehoud. Het belang van esthetica zegt veel over de menselijke psyche.”
Moerasvlinders
Die focus op fluffy dieren is misschien minder dramatisch dan we denken, zegt Wim Veraghtert, wetenschappelijk medewerker bij Natuurpunt. Hij haalt het voorbeeld aan van de roerdomp, een reigerachtige vogel en een van de Europese geldvreters die graag in rietvelden vertoeft. “In Vlaanderen heb je een hoop nachtvlinders die niet beschermd zijn, maar ook goed in die velden gedijen. Als er dus veel geld naar de bescherming van de roerdomp en zijn habitat gaat, kunnen die moerasvlinders daar ook van profiteren.”
De grote zoogdieren, vogels en hun bijhorende leefgebieden beschermen zou dus een ‘paraplu-effect’ doen optreden: hun protectie zou ook tal van andere soorten helpen. Van Dyck wil dat toch nuanceren: “Vaak werkt dat paraplu-idee slechts gedeeltelijk of niet. Je richt je best niet op één soort als indicator voor heel de biodiversiteit, want zo simpel wordt het nooit.”
De experts wijzen erop dat de Habitatrichtlijn aan een update toe is. “Dat is een Europees compromis uit 1992 en reflecteert de biodiversiteit van vandaag niet meer”, zegt UGent-onderzoeker Hendrik Schoukens. “Ongewervelden waren toen ook al ondervertegenwoordigd, de lidstaten kunnen daar verandering in brengen. Maar de Europese Commissie twijfelt om deze ‘doos van Pandora’ te openen. Ze vreest dat als de lijstjes met beschermde soorten open voor herziening worden verklaard, we uiteindelijk met minder, en niet meer, beschermde soorten eindigen.”
Voor alle duidelijkheid, Europees geld is niet het alfa en omega voor ons natuurbehoud, zegt Wim Veraghtert van Natuurpunt. Zo is er ook Vlaams geld: “Een aantal vlindersoorten zoals de heivlinder of het gentiaanblauwtje worden Europees niet beschermd, maar in Vlaanderen wordt wel rond hen gewerkt. Als Europa geen middelen voor hen voorziet, betekent dat niet dat ze sowieso uit de boot vallen.”
