91 nieuwe vulkanen ontdekt onder ijs van West-Antartica

"Veel meer dan we verwacht hadden", mailt Robert Bingham, vulkanoloog aan de universiteit van Edingburgh, die aan het onderzoek meewerkte. "En waarschijnlijk hebben we nog lang niet alles gevonden. Dan is dit het gebied met de hoogste vulkaandichtheid ter wereld." Als deze vulkanen uitbarsten, zal dat het smelten en afkalven van het ijs in de regio versnellen en de zeespiegel sneller doen stijgen, schrijven hij en zijn collega's in een speciale publicatie van de Geological Society of London.

Actieve vulkanen?

Of de gevonden vulkanen nog 'leven' weten de onderzoekers niet. Wel is bekend dat slapende vulkanen die bedekt zijn met een laag ijs vaak ontwaken als het ijs smelt. De druk op de vulkaan neemt dan af, waardoor het ondergrondse gesteente gaat smelten en er magma ontstaat. "Waarschijnlijk neemt ook op Antarctica het vulkanisme toe als het ijs verdwijnt", zegt Bingham.

Dat zou goed kunnen, denken ook de vulkanologen Pieter Vroon van de Vrije Universiteit Amsterdam, en Manfred van Bergen van de Universiteit van Utrecht, die beiden niet bij het onderzoek betrokken waren. Het mechanisme is enkele jaren geleden aangetoond met behulp van reconstructies van vulkaanuitbarstingen in het verleden: in de periode na de laatste ijstijd, toen het warm werd en het ijs wegsmolt, kwamen vulkaanuitbarstingen vaker voor dan daarvoor. "Sommige onderzoekers zeggen dat het op IJsland wel een factor 100 scheelde", zegt Van Bergen.

Radarbeelden

Of dit op Antarctica ook gaat gebeuren is niet zeker, voegt hij er meteen aan toe. "We weten niet hoe oud de ontdekte vulkanen zijn, en of ze nog actief kúnnen worden." Maar de kans is zeker niet denkbeeldig. "Een aantal jaar geleden was er nog sprake van trillingen in de ondergrond in het gebied, die mogelijk werden veroorzaakt door vulkanische activiteit."

De Schotse onderzoekers maakten bij hun zoektocht naar de vulkanen gebruik van radarbeelden - een soort echo's van het landschap dat zich zo'n 2 kilometer onder het ijsoppervlak schuil houdt, aangevuld met metingen van afwijkingen in het magneetveld en zwaartekrachtsveld. De kleinste van de 91 opgespoorde vulkanen was 100 meter hoog, de grootste 3.850 meter - ongeveer drie keer zo hoog als de Vesuvius.

Vroon is niet verbaasd over de grote hoeveelheid vulkanen die de onderzoekers aantroffen. Onder het ijs van West-Antarctica bevindt zich een riftvallei (een vallei ontstaan door een breuklijn), vergelijkbaar met de Grote Slenk in Oost-Afrika. Het betekent dat de aardschol er aan het opbreken is - zij het slechts met een snelheid vergelijkbaar met die van de groei van je nagels. "In dat soort gebieden heb je altijd veel vulkanen", zegt Vroon.