Verzet tegen Saudische sponsoring van vrouwenvoetbal: wat is er aan de hand?

Dat Saudi-Arabië het WK vrouwenvoetbal wil sponsoren, roept veel begrijpelijke cynische reacties op. Toch heeft het land serieuze plannen met vrouwenvoetbal.

Gillette Venus, juweliersketen Pandora en Lego, op het EK vrouwenvoetbal in Engeland waren de reclames vaak net even anders dan bij de mannen. Komende zomer (20 juli - 20 augustus) zou er op het WK in Australië en Nieuw-Zeeland zomaar Visit Saudi tussen kunnen staan. Uitgerekend het land met een beroerde reputatie op het gebied van vrouwenrechten wil op dit podium toeristen lokken.

De sponsordeal met het Saudische toeristenbureau is nog niet officieel door de FIFA naar buiten gebracht, maar de Australische en Nieuw-Zeelandse bonden hebben de wereldvoetbalbond al laten weten “geschokt en teleurgesteld” te zijn. “Aan de ene kant hebben ze beleid dat respect voor vrouwen- en lgbtq-rechten uitdraagt”, zei Bonita Mersiades van de Australische bond tegen The Athletic, “en aan de andere kant zien ze er geen kwaad in om grote bedragen te ontvangen van een organisatie die een land vertegenwoordigt dat die waarden deelt noch respecteert.”

Lesbische rolmodellen

Cristiano Ronaldo speelt voor honderden miljoenen in de Golfstaat, Lionel Messi maakt reclame voor Visit Saudi en de Saudi’s kochten al Premier League-club Newcastle United. Bij al die deals klinkt de kritiek dat de voetbalwereld zwicht voor het geld van een fout regime, maar deze deal ligt misschien nog wel gevoeliger.

Vrouwenvoetbal en emancipatie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zeker de grote toernooien worden gebruikt als katalysator én als feestje. De volle stadions in westerse landen zijn een teken dat daar veel vooruitgang is geboekt. En waar homoseksualiteit in het mannenvoetbal nog een taboe is, zijn veel voetbalsters juist lesbische rolmodellen.

Wat heeft Saudi-Arabië daar te zoeken? Een link met het WK in 2030, voor de mannen, is snel gelegd. Het is een publiek geheim dat Saudi-Arabië dat toernooi, samen met Egypte en Griekenland, wil organiseren. Een vette sponsordeal zou de FIFA-bobo’s vast in de goede stemming kunnen brengen.

De FIFA eist bovendien dat aangesloten bonden zich voor het vrouwenvoetbal inzetten. Toen Qatar in de race was voor het WK leek het zich dat ook opeens te herinneren. De Golfstaat kreeg het WK toegewezen in 2010, in datzelfde jaar speelde het nationale vrouwenteam de eerste interland ooit.

Snelle ontwikkeling

Opvallend genoeg is de bondscoach van dat team nu ook bondscoach van de Saudische voetbalsters. De Duitse Monika Staab (63), zelf oud-speelster, is een pionier die in tientallen landen actief is geweest om het vrouwenvoetbal te promoten. Zij was behoorlijk verbaasd toen ze benaderd werd voor de baan, maar vertelt nu enthousiast over de volgens haar snelle ontwikkeling van het Saudische vrouwenvoetbal.

“Het maakte me altijd een beetje boos en gefrustreerd”, zei ze in een interview over haar tijd in Bahrain, dat met een brug verbonden is met Saudi-Arabië. Aan de ene kant kon zij wel werken, aan de andere kant niet. “Waarom kunnen die vrouwen niet spelen?”

Saudi-Arabië was toen nog het enige land waar vrouwen officieel niet mochten voetballen, maar dat is niet meer zo sinds de beruchte kroonprins Mohammad bin Salman de lakens uitdeelt. Hij is keihard voor critici, maar heeft het land ook minder conservatief gemaakt. Zo mogen vrouwen in het openbaar werken, reizen zonder toestemming van hun man, autorijden en voetballen.

Vorig jaar speelde het Saudische vrouwenteam de eerste interland, Staab kon kiezen uit zevenhonderd vrouwen die zich hadden aangemeld. In januari was er een toernooitje in eigen land, in 2026 wil het land het Aziatische voetbalkampioenschap voor vrouwen organiseren. Er is bovendien een nationale voetbalcompetitie met twee divisies zodat promotie en degradatie mogelijk is, wat in Europa niet altijd het geval is.

Vooroordelen

Volgens Staab is er bovendien steun van bovenaf, ook uit het mannenvoetbal. Grote Saudische clubs zijn in het vrouwenvoetbal gestapt, de minister van Sport bezocht de selectie voor het nationale team. Vooroordelen komt ze ook vaak genoeg nog tegen, maar daar is ze wel aan gewend.

“Ik ben al vijftig jaar aan het strijden, zelfs in Duitsland.” Tot 1970 mochten vrouwen daar niet voetballen. Staab begon al op haar vierde, maar mocht pas op haar elfde lid worden van een club. Zij plaatst haar werk in de Golfstaat in de emancipatoire traditie die in het vrouwenvoetbal juist zo wordt gekoesterd. “Ik kan al mijn ervaring in 58 jaar gebruiken, om deze meiden geluk te geven.”

De Duitse is niet iemand die kijkt wat er allemaal niet kan, wat er mis is. Dat zij haar werk kan doen, betekent niet dat vrouwen er gelijke rechten hebben. Activisten voor vrouwenrechten staan onder zware druk, net als lgbtq’ers. De ervaring met Qatar leert bovendien dat de aandacht ook weer kan verslappen. “Een aanhangsel bij het WK”, noemde Staab het team dat zijn coachte in het nieuwstijdschrift Der Spiegel. En ze erkende dat het na haar vertrekt “een beetje was ingeslapen”: in 2014, toen het WK al binnen was, werd de (voorlopig) laatste officiële wedstrijd gespeeld.