Verdwijnt door tennisster Zheng het taboe in topsport op menstruatie? ‘Soms zou ik een man willen zijn’

Qinwen Zheng wenste deze week dat ze een man was. De Chinese tennisster was op Roland Garros op weg naar een stunt tegen titelfavoriet Iga Swiatek, toen ze plotseling overvallen werd door krampen in haar buik. Haar menstruatie was begonnen. “De eerste dag is altijd zo zwaar, dan heb ik heel veel pijn. Ik kon mijn tennis niet meer spelen, ik kon niet goed meer rennen vanwege de pijn. Op die momenten wou ik echt dat ik een man was, zodat ik daar geen last van zou hebben.”

De openheid van Zheng over het voorval is bijzonder. Voor veel sportvrouwen is het taboe om openlijk een verband te leggen tussen een mindere prestatie en de maandcyclus. De Britse verspringster Jazmin Sawyers heeft topsporters vijf jaar geleden al opgeroepen tot meer openheid, in weerwil van haar vrees voor negatieve reacties. “Word ik hierdoor het menstruatiemeisje? Misschien.”

Vast staat dat Zheng en Sawyers geen uitzonderingen zijn. Recent onderzoek onder topsporters in Nederland, door sportarts in opleiding Merel Wielink, laat zien dat 28,6 procent aangeeft tijdens menstruatie minder te presteren. De vrouwen hadden onder meer last van buikpijn, gevoeligheid van de borsten, stemmingswisselingen, vermoeidheid of rugklachten. 11,5 procent gaf aan weleens een training of wedstrijd te hebben gemist in verband met menstruatieklachten. Uit Brits onderzoek uit 2015 bleek dat 41,7 procent minder had gepresteerd.

Vocht vasthouden

Dat verbaast de voormalige Nederlandse bondscoach atletiek Grete Koens niks. “Ik zie vaker negatieve dan positieve effecten van de menstruatie op de prestaties bij mijn atletes”, aldus Koens. “Ze hebben vaak buikpijn, rugpijn of zware benen. Je ziet dat meiden ook wat zwaarder zijn op de dag voor ze beginnen met menstrueren, omdat ze dan meer vocht vasthouden. Dat beïnvloedt hardlopen, waar gewicht een grote rol speelt, enorm.”

Koens weet zelf nog goed hoe ze tijdens het EK in 1994, een dag voordat ze moest lopen, werd overvallen door extreme buikpijn. “Ik heb de bondsarts toen nog uit bed gelicht, omdat ik niet wist wat ik moest. Ik kreeg een paracetamolletje. Dat hielp voor geen meter. Ik liep als een olifant. In die tijd was er nog weinig bekend over hoe je daarmee om moest gaan.”

Koens vindt dat er nog te weinig aandacht is voor dit onderwerp in de topsport. Ze denkt dat dit komt omdat bijna alle coaches mannen zijn, ook al behalen Nederlandse vrouwen in de olympische sporten meer succes. “Als vrouw is het toch makkelijker om dit bespreekbaar te maken bij een vrouw. Mannen begrijpen het niet goed. Die denken: daar heb je weer zo’n zaag.”

De oplossing is voor iedereen anders. Koens zorgt er in ieder geval voor dat de trainingen minder zwaar zijn op het moment dat haar atletes veel last hebben. Ze adviseert niet over anticonceptie, die gesprekken laat ze over aan de sportarts. “Sommige meisjes hebben er echt veel last van. Soms zijn hormonen dan een oplossing om de cyclus te reguleren, maar daar bemoei ik me verder niet mee.”

Zadelpijn

Emma Paternotte, gynaecoloog in opleiding in het Elisabeth-TweeSteden-ziekenhuis, hoort via haar netwerk over topsporters met gynaecologische klachten. “Dat zijn de klachten die andere vrouwen ook hebben. Soms hebben ze veel last van hun menstruatie. Of ze willen weten hoe ze een gezonde cyclus kunnen behouden, zodat ze na hun carrière zwanger kunnen worden. Maar het kan ook gaan over zadelpijn bij wielrensters.”

Paternotte is met twee collega’s bezig om een kenniscentrum op te zetten dat zich richt op topsport en gynaecologie. “Als een sporter een hartprobleem heeft, weet deze meteen naar welke cardioloog hij of zij moet gaan. Maar op dit gebied is er nog geen centrale plek waar mensen met vragen terechtkunnen. Wij vinden dat zonde. Er is nog zoveel niet bekend over dit onderwerp.”

Onlangs nam een voetbalclub in Brugge een menstruatiecoach in de arm om voetbalsters te begeleiden in hun training. De coach kijkt naar de cyclus van de speelsters om te adviseren over wanneer er het beste hard getraind kan worden, en wanneer rustig beter is. Er zijn onderzoeken die aanduiden dat er bij vrouwen op bepaalde momenten in de maand een groter risico is op blessures, zoals het afscheuren van een kruisband.

Het is goed dat daarnaar gekeken wordt, vindt Paternotte. “Dan kun je de trainingen nog beter aanpassen.”

Er zijn ook sporters die het juist prettig vinden als ze menstrueren op het moment dat ze een grote prestatie moeten leveren. Voormalig wielrenster Leontien van Moorsel vestigde in 2003 het werelduurrecord in Mexico-Stad terwijl ze ongesteld was. Haar benen voelden in de week voor haar ongesteldheid juist zwaarder. Als dat voorbij was, kon ze meer aan.

Of ze een uitzondering is? Er is te weinig onderzoek gedaan om te weten of menstrueren ook een positief effect kan hebben op een sportprestatie, zegt Paternotte. “Als je pijn hebt, maak je endorfine aan. Mogelijk kun je daardoor andere pijn nog beter verdragen. Maar daar weten we helaas nog te weinig over.”