Van Tsjernobyl-baby tot paralympisch boegbeeld: het aangrijpende verhaal van Oksana Masters

Masters (32) groeide uit tot een wereldwijd boegbeeld voor de paralympische sport. Ze won medailles in zomer- en wintersporten in het roeien, biatlon, langlaufen en wielrennen. Deze week veroverde ze tweemaal zilver en goud in Peking, en ze is nog niet klaar.

In China glijdt ze door de sneeuw met de kleuren van de Oekraïense vlag (geel en blauw) om haar pols. Het doet pijn dat haar geboorteland, drie decennia nadat ze zelf de gevolgen ondervond van de grootste nucleaire ramp in de geschiedenis, opnieuw in puin ligt.

Ze is niet de enige geboren Oekraïense die de woede en het verdriet om de Russische inval probeert om te zetten in paralympisch succes. Het was even onzeker of de paralympiërs uit Oekraïne wel af konden reizen naar China. De ploeg kwam een dag voor de openingsceremonie pas aan en stond na de openingsdag meteen bovenaan in het landenklassement met zeven medailles in het biatlon, waarvan drie gouden. Het land staat nu op de tweede plek, onder China.

Weeshuis

De parabiatlete werd ruim 32 jaar geleden geboren als Oksana Alexandrovna Bondartsjoek in Oekraïne. Als ‘Tsjernobyl-baby’ kwam ze op de wereld met tal van afwijkingen. Door het hoge stralingsniveau na de kernramp van 1986 werd ze geboren met vergroeide vingers zonder duimen, misvormde benen en zes tenen aan elke voet. Dat laatste vond ze trouwens tof. “Zes tenen, dat was toch het coolste ding op aarde.”

Na haar geboorte werd ze door haar ouders ter adoptie afgestaan. De eerste zevenenhalf jaar van haar leven groeide ze op in het verschrikkelijke systeem van Oekraïense weeshuizen, waar ze regelmatig honger leed en fysiek en mentaal mishandeld werd. Nog steeds kan ze dagen teren op weinig eten.

Haar leven veranderde toen Gay Masters, een alleenstaande Amerikaanse vrouw, een baby uit het weeshuis wilde adopteren. Ze kwam eigenlijk voor een jonger kind, maar veranderde van gedachten toen ze een zwart-witfoto van de jonge Oksana kreeg. Ze zag een speciale glinstering in de ogen van het meisje en wist dat dit haar dochter moest worden.

Het duurde nog twee jaar tot Oksana mee kon naar Amerika. Met een vers paspoort en nieuwe achternaam kreeg ze de kans op een beter leven, alleen al om de medische zorg. Naarmate ze ouder werd, konden haar benen haar gewicht niet meer aan. Haar linkerbeen werd op haar negende boven de knie geamputeerd en haar rechterbeen volgde vijf jaar later. Er volgden ook operaties aan haar handen. Chirurgen gaven haar een duimfunctie aan haar handen zodat ze meer kon.

Sport als uitlaatklep

Vlak voordat ze haar rechterbeen verloor, begon Masters op aandringen van haar adoptiemoeder met roeien. Sporten werd een uitlaatklep om haar traumatische jeugd te verwerken.

De pararoeister werkte zich op naar de wereldtop en won op de Paralympics in Londen in 2012 haar eerste belangrijke medaille in de boot. Daarna stapte ze over op langlaufen en biatlon, waarmee ze in Sotsji 2014 en Peongchang 2018 succes had. Afgelopen zomer won ze in Tokio twee gouden plakken op de fiets. Masters veroverde in totaal dertien paralympische medailles.

Op haar Instagram-profiel haalt de Amerikaanse een bekende uitspraak van modeontwerpster Coco Chanel aan: “Om onvervangbaar te zijn moet je altijd anders zijn dan anderen.” Ze poseerde in 2012 naakt in het magazine van ESPN. Op de foto zit Masters op een steiger naast haar roeiboot met de benen over elkaar, zonder prothese. Op haar rechterzij vliegen vogels, in inkt getatoeëerd, richting haar rug.

Het laten zetten van tatoeages is voor Masters een manier geworden om ook zelf sturing te geven aan de littekens op haar ziel en in haar huid. De vele operaties lieten hun sporen na op haar lijf. Honderd dagen voor de Paralympische Spelen in Tokio kwam er nog een litteken bij. Er werd een tumor in haar been ontdekt, waardoor ze weer onder het mes moest. Ze revalideerde, moest opnieuw leren wennen aan haar protheses en won daarna twee gouden plakken.

Masters staat met gemengde gevoelens in Peking. Ze hoopt dat haar prestaties iets bij kunnen dragen aan de situatie in haar geboorteland. Vanuit China roept ze mensen op om te doneren aan het fonds No Child Forgotten, dat kinderen met een beperking helpt in Oekraïne. “Ik weet hoe het is om een kind met een handicap te zijn in een land waar bijna geen medische zorg is, zeker nu in een oorlog. Ik wil ervoor zorgen dat geen kind zich nog vergeten voelt.”