Tien kilo lichter en stevig getraind, zo begint ‘Nepo’ aan schaakmarathon

Morgen is de eerste partij in de tweekamp om de wereldtitel schaken. De Noorse titelhouder (sinds 2013) Magnus Carlsen is een bekend fenomeen. Wat kan Ian Nepomniasjtsji, de uitdager uit Rusland, tegen hem voor elkaar boksen?

Als de bookmakers gelijk hebben, blijft de wereldtitel schaken in handen van Magnus Carlsen. Volgens hen heeft de dertigjarige Noor in de WK-tweekamp in Dubai ruim 60 procent kans op de eindzege tegen zijn Russische opponent Ian Nepomniasjtsji. Hebben ze gelijk of onderschatten zij de uitdager die hartstochtelijk wordt gesteund door een land met een grote schaaktraditie?

Nepomniasjtsji, in 1990 geboren in Briansk, is in eigen land een bekende Rus. Vanwege zijn sportieve prestaties, maar ook vanwege zijn optreden in het populaire tv-programma Wat? Waar?, Wanneer?, waarin teams van experts vragen van kijkers proberen te beantwoorden. Even dreigde Nepo’s schaakcarrière in het slop te raken door een korte maar hevige flirt met het computerspel Dota 2, maar op tijd pakte hij de draad weer op.

Triomf in kandidatentoernooi

Nepomniasjtsji’s erelijst mag er zijn: tweemaal kampioen van Rusland, Europees kampioen in 2010 en eerste prijzen in elitetienkampen in Moskou en Dortmund. Maar verreweg zijn grootste succes was zijn niet verwachte winst in het door de covidproblemen halverwege afgebroken en pas een jaar later voortgezette kandidatentoernooi in 2020-2021. “Een wildcardwinnaar”, noemde Carlsen hem spottend. Hij had de kansen van de twee favorieten, de Amerikaan Fabiano Caruana en de Chinees Ding Liren, hoger ingeschat.

Carlsens optimisme is gebaseerd op zelfvertrouwen – “Ik ga winnen omdat ik beter kan schaken” – en niet op de onderlinge resultaten tegen de uitdager. In rapid- en blitzpartijen was de wereldkampioen meestal de sterkste, maar in het klassieke spel met langere bedenktijd heeft Nepomniasjtsji een ruime 4-1-plusscore. In 2002 en 2003 versloeg hij Carlsen tweemaal in de beslissende fase van EK- en WK-toernooien voor junioren. Veel later won Nepo nog twee partijen voor hij in 2019 zijn enige nederlaag leed.

De meeste topspelers delen Carlsens verwachting dat hij zijn bewind met minstens een jaar zal verlengen. Zo noemde de Indiase oud-kampioen Vishy Anand Carlsen de grote favoriet omdat hij in alle onderdelen van het spel sterker is dan zijn uitdager. “Maar wie weet. Omdat hij beseft dat het de kans van zijn leven is, heeft Nepomniasjtsji de afgelopen tijd hard gewerkt. Ik hoop dat hij zijn tijd goed heeft besteed.”

Mentaal broos

Inderdaad heeft Nepomniasjtsji niet stil gezeten. Toen een journalist hem vroeg of hij nog iets moois had gekocht van de in het kandidatentoernooi gewonnen prijs zei hij dat hij geen tijd had gehad om geld uit te geven. “Zoals de schakers in de Sovjet-tijd zeiden: je hebt maar één leven en dat moet je doorbrengen in trainingskampen.”

Ook aan de fysieke voorbereiding op veertien zware partijen heeft Nepomniasjtsji aandacht besteed. Hij viel welbewust tien kilogram af, al is hij er niet zeker van of dat verstandig is geweest. “Ruim vijftig jaar geleden kregen Boris Spasski en Tigran Petrosian juist het advies om in de voorbereidingsperiode iets aan te komen omdat je door de spanning tijdens de tweekamp gewicht verliest.”

Veel zal de komende weken afhangen van Nepomniasjtsji’s mentale veerkracht. In het verleden bleek hij soms zo slecht bestand tegen onverwachte of onterechte nederlagen dat hij toernooien min of meer liet lopen. Berucht is een partij tegen Wesley So uit de laatste ronde van Tata Steel Chess 2017 in Nederland. Nepo mishandelde de openingsfase zo ernstig dat hij met wit al na tien zetten glad verloren was. De wanprestatie ontnam Carlsen de kans om de toernooizege met So te delen.

Carlsen kent de mentale kwetsbaarheid van zijn tegenstander, met wie hij in het verleden een tijdje heeft samengewerkt. In een recent interview suggereerde hij dat de stillegging van het kandidatentoernooi na zeven van de veertien ronden als gevolg van de pandemie een zegen is geweest voor Nepomniasjtsji, die op de dag voor de onderbreking werd weggevaagd door de Fransman Vachier-Lagrave. Volgens Carlsen zou Nepo het toernooi niet hebben gewonnen als het gewoon was voortgezet.