Semenya verliest rechtszaak en wacht schaduwrol op 200 meter

De 29-jarige Semenya voerde een juridische strijd tegen nieuwe regels van de internationale atletiekfederatie World Athletics. Vanaf mei 2019 moeten atletes die uitkomen op de afstanden tussen de 400 meter en de mijl onder een bepaalde testosteronwaarde blijven om mee te mogen doen. Als vrouwen boven die norm zitten, moeten ze medicijnen slikken om hun hormoonwaarden naar beneden te krijgen. In de atletiek wordt daarmee een poging gedaan om onderscheid te maken tussen man en vrouw, een grens die niet altijd duidelijk te stellen is.

Semenya is geboren met een afwijking waardoor zij zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken bezit. Ze maakt een (voor vrouwen) hoge dosis testosteron aan. Dat geeft volgens de atletiekfederatie een oneerlijk voordeel ten opzichte van haar concurrenten. Veel testosteron betekent sterkere botten en spieren, dus betere sportprestaties.

De Zuid-Afrikaanse staat symbool voor een probleem dat de atletiek overstijgt. Ook in andere sporten weten bonden niet wat ze aan moeten met interseksuele sporters. Deze morele dilemma’s spelen ook rondom transvrouwen die aan topsport doen. De verwachting is dat het Internationaal Olympisch Comité (IOC) na de Spelen van Tokio het voorbeeld van World Athletics volgt om de vrouwensport te beschermen.

Vernederende geslachtstest

Semenya vocht de regel eerder tevergeefs aan bij het internationaal sporttribunaal TAS. Het lijkt onmogelijk geworden om nog iets aan de situatie te doen, ondanks grote bezwaren vanuit mensenrechtenorganisaties zoals Human Rights Watch, die de nieuwe realiteit discriminerend vindt. Semenya wil geen medicijnen nemen omdat ze is opgegroeid als vrouw en er pas als professioneel sporter achterkwam dat ze een afwijking heeft toen ze aan een vernederende geslachtstest mee moest werken. Ze wil haar sport beoefenen zoals ze geboren is.

De tweevoudig olympisch kampioene op de 800 meter is niet van plan om het lopen op te geven. Semenya legt zich sinds vorig jaar toe op de 200 meter. Op de sprintafstanden gelden geen beperkingen omdat wetenschappers hebben onderzocht dat de afwijkende testosteronspiegel vrouwen vooral voordeel oplevert op de middellange afstanden. De 200 meter lijkt echter te kort voor Semenya, die nog niet sneller liep dan 23,49 seconden. De limiet voor Tokio is 22,80.

Door de nieuwe regelgeving ziet de wereldtop op de 800 meter er compleet anders uit. Meer ‘Semenya’s’ blinken uit op het onderdeel. Het volledige podium van Rio 2016 zal in Tokio niet aan de start verschijnen, tenzij Francine Niyonsaba (zilver) en Nyairera Wambui (brons) wel medicijnen willen nemen.

De carrières van deze vrouwen lijken geruïneerd te zijn. Op 3 mei 2019, vijf dagen voordat de nieuwe regels in werking traden, liep het drietal op de Diamond League in Doha de laatste 800 meter zonder hormonenremmers. Semenya won met overmacht. Ze zette met 1:54.98 de beste jaartijd neer. Niyonsaba, die zilver won in Doha, liep daarna geen enkele wedstrijd meer. Wambui (zesde) probeerde het een maandje later nog op de 200 meter. Haar snelste tijd van 24.82 kwam niet in de buurt van de wereldtop.

Op het WK in het najaar van 2019 zag het podium op de 800 meter er compleet anders uit. Halimah Nakaayi uit Oeganda werd wereldkampioene in een tijd die ruim drie seconden onder de beste jaartijd van Semenya zat: 1:58.18. Het nummer was voor het eerst in lange tijd weer spannend geworden.

De Zuid-Afrikaanse heeft de 800 meter gedomineerd sinds ze als negentienjarige vanuit het niets de wereldtitel won. Ze haalde twee olympische titels, in 2012 en 2016. Het goud van 2012 werd haar pas drie jaar later toegewezen nadat de Russische winnares op doping werd betrapt.

Semenya legt zich niet neer bij de beslissing van het Zwitserse hooggerechtshof, al zijn er geen juridische mogelijkheden meer over om de regels aan te vechten.