Mobilisatie verhindert ook de voorzichtige terugkeer van Russische sporters

De oorlog in Oekraïne duurt voort en daarmee de uitsluiting van sporters uit Rusland en Wit-Ruslans. Internationale bonden worstelen met die sportboycot. Even leek die minder streng te kunnen worden, totdat de Russische president Poetin de gedeeltelijke mobilisatie afkondigde.

Susanne Lyons, topvrouw van het Amerikaanse olympisch comité, zei op 15 september: “Het IOC zoekt naar een weg terug voor Russische en Wit-Russische sporters.” Lyons zag het begin van het einde van de sportboycot aanbreken voor “atleten die nu eenmaal toevallig in Rusland wonen”. Niemand minder dan de baas van het Internationaal Olympisch Comité, Thomas Bach, had hier volgens Lyons op gehint op 14 september in een videobijeenkomst met mondiale sporters en sportbestuurders.

Maar zeven dagen later kondigde de Russische president Poetin de gedeeltelijke mobilisatie af en verdween de hoop op een mildere boycot. Bach sloot na Poetins mobilisatietoespraak immers volledig uit dat alle Russische en Wit-Russische sporters weer aan internationale sportevenementen mochten meedoen, met of zonder vlag en volkslied. Hoezeer het hem ook speet. “We zoeken een uitweg”, verklaarde de IOC-baas, “maar ik heb niets concreets te melden.”

Sindsdien heeft een staat – de vingers wijzen naar Rusland – gaspijpleidingen laten lekken en annexeerde Poetin, na de Krim in 2014, afgelopen week nog eens 15 procent van het Oekraïense grondgebied na enkele schijnreferenda. Voor de mondiale sport betekent het dat de situatie blijft zoals die eind februari was, toen Rusland Oekraïne binnenviel. Nog altijd geldt dat het IOC nationale olympische comités en internationale sportfederaties ‘adviseert’ sporters uit Rusland en bondgenoot Wit-Rusland voor onbepaalde tijd te weren van sportwedstrijden.

Geen wedstrijden in Rusland

Is dat organisatorisch en juridisch niet mogelijk, dan ‘dringt het IOC er sterk op aan’ dat de wedstrijdorganisatie ‘er alles aan doet wat in het vermogen ligt’ om de sporters alleen te laten meedoen onder neutrale vlag. Nationale kleuren, symbolen en volksliederen dienen achterwege te blijven. Daarnaast geldt het ‘krachtige advies’ van het IOC om in Rusland of Wit-Rusland geen internationale sportwedstrijden te organiseren.

‘Dilemma’ is het woord dat Bach voortdurend gebruikt om de tweestrijd van hemzelf, het IOC, de nationale olympische comités en de internationale sportbonden te typeren. Niets doen is geen optie, maar sporters uitsluiten van hun olympische grondrecht deel te nemen aan wedstrijden, staat haaks op het olympisch manifest. Temeer omdat die uitsluiting het gevolg is van politiek handelen.

“Sport en politiek zijn weliswaar niet te scheiden”, schreef de algemeen directeur van NOCNSF, Mark van den Tweel, in een column op de site van het Nederlands Olympisch Comité, “maar we zouden er wel naar moeten streven om sporters en politiek te scheiden.”

Sporters weren voelt voor Erik van Heijningen, bestuurder bij de internationale zwembond Fina, “natuurlijk zeer ongemakkelijk”. “Dat ongemak en de vraag wanneer ze weer deel kunnen nemen, hangt boven de Fina. Iedereen is daarmee bezig, omdat je sympathiseert met al die arme sporters die er ook niets aan kunnen doen.”

Weigeren of onder neutrale vlag?

In veel sporten worden Russische en Wit-Russische sporters nu zonder meer geweigerd. Enkele sportbonden klampten zich vast aan de tweede regel van het IOC, deelname onder neutrale vlag. Russische wielrenners en tennissers bijvoorbeeld mogen onder die voorwaarde individueel meedoen aan wedstrijden, maar Russische wielerploegen en landenteams zijn uitgesloten. Bij het WK wielrennen in Australië ontbrak Rusland, net als bij de Davis Cup in Glasgow.

De door de Amerikaanse sportbestuurder Susanne Lyons genoemde ‘weg terug’ loopt van categorische uitsluiting via neutrale deelname naar sportwedstrijden met Russische vlaggen en volksliederen. Het is het IOC dat als eerste die weg moet bewandelen, pas dan zullen sportbonden volgen zoals de Internationale Ski- en Snowboardfederatie, FIS. “Daar staat ‘neutrale terugkeer in december’ op de agenda, maar er gebeurt niets zonder glasheldere aanbeveling van het IOC”, zei FIS-baas Michel Vion.

Het IOC volgen

De ISU, de internationale schaatsbond, meldt dat bij de eerstvolgende bondsvergadering in oktober de eventuele verlichting van de boycot ter sprake komt. “Tot die tijd houdt de ISU de situatie in Oekraïne nauwgezet in de gaten”, klinkt het.

“Binnen Fina heb ik nog geen enkele beweging gezien”, zegt Van Heijningen. “Ik zie ook geen lichtpuntjes in het conflict, integendeel.” Dat het IOC zelf niets doet, maar de bal bij bonden als de Fina legt, daar heeft hij begrip voor. “Internationale sportfederaties willen kunnen zeggen: wacht even, wij gaan hier zelf over.” Anderzijds kan geen enkele sportbond op eigen houtje besluiten de boycot te beëindigen. “Het zou daarom wel prettig zijn als er van het IOC enige sturing komt in het zoeken naar de weg terug.”

Een wapenstilstand, hoewel nu erg ver weg, zou daarvoor het moment kunnen zijn. “Dan ontstaat er enige rust in de wereld en is het niet onredelijk te verwachten dat het IOC met een verklaring komt om weer uit de boycot te komen.”