In de absolute topsport draait het niet om techniek, fysiek of tactiek, maar wel om mentale sterkte

Hans Vandeweghe is sportjournalist bij De Morgen.

De mooiste weekends met sport zijn die met zoveel topsport dat je het voetbal en de cross of het wielrennen even kan vergeten. Zo schaatste Loena Hendrickx zaterdag voor Europees goud tijdens de veldrit van Hamme. Voor elke honderd kijkers naar de cross zal er één naar Hendrickx hebben gekeken, maar dat doet er even niet toe.

Hendrickx leverde het bewijs waar het in de absolute topsport om draait. Dat is niet techniek, niet fysiek, niet tactiek, want op dat vlak ontlopen ze elkaar nauwelijks, maar wel mentale sterkte. Die komt in veel gedaantes. In ploegsporten vertaalt die zich in de juiste intensiteit waarmee een belangrijke wedstrijd - een finale zeg maar - wordt aangepakt. Zie verder. In individuele sporten is het de focus en het geloof in eigen kunnen waarmee je aan de opdracht begint.

Bij Hendrickx wist je voor het EK dat het bij haar niet helemaal lekker zat. Ze had wel goed getraind enzo, maar die favorietenrol, die vond ze wel erg zwaar. Haar broer - ook haar coach - bevestigde dat. “Als Loena wordt geklopt, dan door haarzelf.” Prima voorspelling, want dat was precies wat gebeurde.

Noch in de verplichte, noch in de vrije kür haalde Hendrickx haar niveau dat ze tot dan als een metronoom had gehaald. Wat was dan het verschil? Simpel: de druk van de favorietenrol. Tot voor dit EK was Hendrickx altijd de jager, die alleen beter kon doen dan verwacht. Zonder de Russinnen was zij ineens de gedoodverfde favoriete en dat doet wat met een mens. Loena Hendrickx chookte, niet één, maar twee keer.

Choken is wellicht een te harde omschrijving. Althans volgens de meest recente maatschappelijke trends die onderpresteren met de mantel der liefde bedekken. In topsport moet je evenwel de dingen kunnen benoemen. Dat is een voorwaarde om daarna weer stappen te kunnen zetten. Falen is dan weer geen correcte omschrijving van wat haar is overkomen. Je faalt niet als je zilver wint.

Het siert haar en haar broer/coach dat ze zonder gebruik van het werkwoord choken precies hetzelfde dachten. “Mijn/haar fout, mentaal niet sterk genoeg, heb dit volledig aan mijzelf te danken.” Leuk is anders, maar dat is nu eenmaal een proces waar veel toppers door moeten om voor de prijzen te gaan. De vraag is of Hendrickx nog de tijd heeft, maar dat is een andere kwestie.

Gisterenochtend bij het ontbijt was er dan tennis, de finale van de Australian Open. Je moet Serviër, Rus, een antivaxer of een domoor zijn - een combinatie van voorgaanden kan ook - om nog voor Novak Djokovic te supporteren, maar beate bewondering voor ’s mans mentale sterkte mag deze geopolitieke context ruim overstijgen. Djoko is een rots, door niets of niemand te moven, door niets of niemand van de wijs te brengen.

Zijn tegenstander heette Stefanos Tsitsipas, een Griek is dat. Die sloeg de mooiste ballen van de wedstrijd, de hardste services, is fysiek op en top, is technisch een kraan, had dus alles om te winnen. Hij kreeg een 3-0 om de oren, nipt, maar niettemin een zeperd van een 3-0 omdat hij simpelweg mentaal niet aan de enkels van Djokovic kwam.

Zo chookte Tsitsipas op zijn forehand, normaal toch zijn sterke wapen. Djokovic heeft dan weer een betere backhand dan forehand, maar hij sloeg zijn beste en beslissende winners op de forehand, waarmee hij nauwelijks miste. Naarmate de derde set vorderde wist je precies waar en hoe hij het zou afmaken. Dat heet mentale sterkte.

Gisterennamiddag chookten de Belgische hockeyers. De beste sportploeg uit de Belgische sportgeschiedenis heeft een zwak wereldkampioenschap achter de rug. In de poules werden ze eerste op doelsaldo, maar geraakten niet voorbij Duitsland. Dat heette toen nog typisch Belgisch, zakelijk hockey. Tegen Nieuw-Zeeland in de kwartfinale was het bibberen tot het laatst en tegen Nederland in de halve finale kwamen er shoot-outs aan te pas.

Toen ze in de finale - weer tegen Duitsland - onverhoopt 2-0 voorkwamen, had een beetje sportkenner er toch geen goed oog in. Geen intensiteit, geen drang naar voren, geen openingen, Duitsers die altijd en overal sneller waren. De Belgen waren niet met de juiste mentale ingesteldheid aan de wedstrijd begonnen.

Ze waren al geen nummer één meer van de wereld toen dit toernooi begon, niet zeker of ze dat ooit nog kunnen worden. Weinig kans dat uitgerekend hockeyers vertrouwd zijn met een marxist als Jan Romein en zijn ‘wet van de remmende voorsprong’, maar dat zou het kunnen zijn. De toekomst zal uitwijzen of het choken was, dan wel een wissel van de wacht. Wie aan de top staat moet zichzelf altijd weer opnieuw uitvinden en dat heeft België alvast nagelaten. Voorlopig is dit zilver verloren goud.