Honderd dagen voor de Winterspelen in Peking is er weinig te vieren, zegt Amnesty

Peking heeft de primeur om na de Zomerspelen ook de Winterspelen te organiseren. Is de situatie in China verbeterd na 2008, zoals werd beloofd? En wat is de maatschappelijke impact van zo’n groot sportevenement?

Het lukt het Internationaal Olympisch Comité (IOC) maar niet om Spelen te organiseren waar het eerst en vooral draait om de sport. Met de keuze voor Peking haalde het IOC zich opnieuw een hoop ongenoegen op de hals. Op honderd dagen voor de Spelen gaat het over Oeigoeren, opgepakte protestanten en een diplomatieke boycot.

De mensenrechtensituatie in het land is abominabel, zegt China-expert Stijn Deklerck van Amnesty International. “Er is grootschalige repressie van minimaal een miljoen Oeigoeren en andere islamtische groepen in de provincie Xinjiang. Maar er zijn meer crises, ook in Hongkong en Tibet is het heel slecht gesteld met de mensenrechten. Overal wordt de vrijheid van meningsuiting onderdrukt. De Olympische Spelen zijn een sportfeest dat zegt te staan voor verbroedering en internationale uitwisseling. Dat staat haaks op censuur. De Chinese staat controleert wat mensen zien en zeggen. Het is ongelooflijk zorgwekkend.”

China wil de wereld middels de Winterspelen laten zien dat het een supermacht is geworden, zegt Deklerck. “De wereld wordt uitgenodigd om dat te komen vieren. Wij noemen dat sportswashing: het imago van het land wordt opgepoetst en er wordt verdoezeld dat er veel mis is.”

Weinig persvrijheid

Toch zegt Amnesty International niet dat het IOC in 2015 voor een andere gastheer had moeten kiezen. Ook een diplomatieke boycot, waartoe onder andere Human Rights Watch oproept, wordt gesteund noch ontmoedigd. Deklerck: “Als politici willen gaan, verwachten wij dat ze hun invloed gebruiken en de mensenrechten onder de aandacht brengen.”

Dat gebeurde ook in aanloop naar de Zomerspelen in Peking, dertien jaar geleden. Toen werd vooral de situatie in Tibet veelbesproken. “China moet nu het olympisch handvest gaan naleven”, zei Amnesty destijds. “Er was binnen de internationale gemeenschap best wat hoop dat de beloftes zouden worden nagekomen. Maar er is bijvoorbeeld geen verbetering van de persvrijheid, of een plek om te protesteren.”

Voor de Spelen van 2008 was Xi Jinping politiek verantwoordelijk. Vanaf eind 2012 werd hij leider van de Communistische Partij en kwam aan de macht in China. “Daarna is het met de mensenrechten alleen maar slechter gegaan”, zegt Deklerck.

IOC-president Thomas Bach zei onlangs nog dat de Olympische Spelen op neutrale grond worden gehouden en dat die “niet alle problemen op de wereld kunnen adresseren”. Amnesty International weet dat het comité bezig is om mensenrechten te verankeren in de organisatie, ook bij het proces voor toewijzing van de Spelen. “Maar we wachten nog op resultaten, er is weinig transparantie. Dat ze ermee bezig zijn ontslaat hen niet van de plicht om in China schendingen aan te kaarten.”

Amnesty hoopt dat er in aanloop naar en tijdens de Spelen veel aandacht is voor de situatie in het land. De organisatie heeft vijf ‘kampioenen’ aangewezen, mensen die in China vastzitten omdat ze zich inzetten voor een goede zaak. “We hopen dat mensen deze winter sport gaan kijken met in hun achterhoofd dat er mensen zijn die gevangen zitten vanwege hun olympische level aan moed. De Spelen zijn voor ons een belangrijk moment om China duidelijk te maken dat, als je een supermacht wilt zijn, je ook mensenrechten moet respecteren en verdragen moet nakomen.”

Coronavrees

Peking zelf ligt voorlopig meer wakker van het coronavirus. “De pandemie bedwingen is onze grootste uitdaging”, zei vicevoorzitter Zhang Jiangdong van het organisatiecomité tijdens een persbijeenkomst. Hoewel het aantal nieuwe besmettingen in China relatief klein is – Peking registreerde woensdag slechts drie positieve gevallen – heeft de regering van het land drastische maatregelen doorgevoerd. Zo is miljoenen mensen opgedragen thuis te blijven, wordt door het hele land massaal getest en is er amper lucht- en treinverkeer.

“Als we er niet in slagen de Winterspelen veilig te laten verlopen, dan heeft de organisatie gefaald”, aldus Zhang, die voorts liet weten dat de olympische accommodaties al gereed zijn. De Winterspelen duren van 4 tot en met 20 februari.