Hoe een schoolwet de Amerikaanse vrouwensport een boost gaf

Title IX wordt gezien als de basis voor het succes van onder anderen de Amerikaanse voetbalvrouwen en voor de dominantie van sportsters uit de Verenigde Staten op Olympische Spelen en andere toernooien. In Tokio verzamelde de ploeg van de VS vorige zomer in totaal 113 olympische medailles. Vrouwen namen liefst 60 procent van de oogst voor hun rekening. Hadden de Amerikaanse vrouwen samen hun eigen land gevormd, dan waren ze vierde geworden in de medaillespiegel.

“Zonder Title IX zou ik hier niet zijn”, zei beachvolleybalster April Ross na het winnen van haar gouden medaille. “De wet heeft een enorme impact gehad op de deelname van vrouwen in sport”, zei zwemster Katie Ledecky. “De resultaten op de Spelen van Tokio bewijzen dat.” Ook in Peking (2008), Londen (2012) en Rio de Janeiro (2016) haalden de Amerikaanse vrouwen het gros van de medailles voor hun land binnen.

Studiebeurzen

Op 23 juni 1972 werd Title IX door president Nixon ondertekend. De wet bepaalt dat scholen en universiteiten die subsidie ontvangen van de overheid niet mogen discrimineren op basis van geslacht. Het woord ‘sport’ kwam niet voor in de wet, die was in eerste instantie bedoeld om vrouwen gelijke academische kansen te bieden. Dat was hard nodig. In 1970 rondde slechts 59 procent van de vrouwen hun middelbare school af en haalde 8 procent een diploma op een universiteit. Die stelde dan soms een limiet aan het aantal vrouwen dat mocht worden toegelaten.

Onbedoeld kende Title IX het grootste effect op de Amerikaanse sport. Wie in de VS talent heeft, kan een studiebeurs krijgen. Door de wet werden universiteiten verplicht die naar verhouding ook voor vrouwelijke sporters beschikbaar te stellen. Faciliteiten, coaching en medische begeleiding moesten voortaan gelijk zijn aan die voor mannen.

Sporten was tot op dat moment vrijwel uitsluitend een mannelijke aangelegenheid. In het jaar dat Title IX van kracht werd, ging 98 procent van het voor sport beschikbare budget van universiteiten naar mannen. Eind jaren zestig beoefenden landelijk slechts 15.000 vrouwen een sport op de grootste universiteiten. Tegenwoordig is 44 procent van de student athletes in Amerika vrouwelijk.

Battle of the Sexes

De wet kende prominente voorvechters. Billie Jean King was de bekendste. Als jonge Wimbledon-kampioen kreeg de tennislegende nog altijd geen studiebeurs aan de universiteit van Cal State, in tegenstelling tot haar minder succesvolle mannelijke studiegenoten. In aanloop naar de verwezenlijking van Title IX pleitte King voor gelijke kansen in het Witte Huis en het Amerikaanse Congres.

Ruim een jaar na de introductie van de wet speelde King een demonstratiewedstrijd tegen een man, de op dat moment 55-jarige Amerikaan Bobby Riggs, die ooit Wimbledon had gewonnen. King won ‘The Battle of the Sexes’ in drie sets (6-4, 6-3 en 6-3) en werd het boegbeeld van een revolutie in de Amerikaanse sport.

De deelname van vrouwen groeide exponentieel. In de eerste zes jaar na het bekrachtigen van Title IX verdubbelde jaarlijks het aantal vrouwelijke sporters op scholen en universiteiten, berekende statistiekenplatform FiveThirtyEight ter gelegenheid van het vijftigjarige jubileum. In de VS doet momenteel één op de drie meisjes tussen zes en twaalf jaar aan sport, waar dat begin jaren zeventig nog één op de 27 was.

Gesjoemel

Van complete gelijkheid is nog geen sprake. Tussen het totale budget voor mannen- en vrouwensport op universiteiten zit een gat van een miljard dollar. Voor elke dollar die de mannen krijgen, gaat er slechts 71 cent naar vrouwen. (Title IX beslist niet over de manier waarop onderwijsinstellingen hun geld besteden.)

Sommige scholen sjoemelen met de wet, onthulde de krant USA Today. Zo zouden vrouwelijke atleten die alleen buiten op de baan aan atletiek doen een tweede keer worden meegerekend voor het binnenseizoen. Jongens die meetrainen met vrouwenteams worden soms meegeteld om de cijfers rooskleuriger te maken.

Gevreesd werd dat een nieuwe regeling in de universiteitssport de verhoudingen opnieuw scheef zou trekken. Sinds vorig jaar mogen sportende studenten verdienen aan hun beeltenis. Critici verwachtten dat vooral mannen zouden profiteren. Maar na American footballspelers krijgen basketbalsters veruit de meeste aanbiedingen, mede door hun populariteit op sociale media als Instagram en TikTok. Ook turnsters blijken gewild bij sponsoren. Het biedt ruimte voor verdere groei van vrouwen in de Amerikaanse sport.

“Dit is nog maar het topje van de ijsberg”, sprak Nancy Hogshead-Makar, oud-zwemster en pleitbezorger van Title IX, na het succes bij de Spelen van Tokio. Ook grondlegger King zag een zonnige toekomst. “Als je meisjes en vrouwen dezelfde kansen geeft, zijn de mogelijkheden onbeperkt.”