Het verhaal achter de prachtige zegespeech van Siya Kolisi, de eerste zwarte kapitein ooit die het WK rugby won

Wie ooit de film Invictus van Clint Eastwood met Matt Damon en Morgan Freeman zag - aanrader trouwens -, weet dat Zuid-Afrika een speciale band met rugby heeft. De sport is er even groot als voetbal en nauw verweven met de politieke realiteit van het land. Eén van de meest iconische gebeurtenissen was het beeld van Nelson Mandela die in 1995 de wereldbeker uitreikte aan kapitein Francois Pienaar.

In de 104 jaar daarvoor werd de sport in Zuid-Afrika vooral beschouwd als een tijdverdrijf voor de blanken. Door het apartheidsregime was het uitgesloten voor zwarten om de sport op (inter)nationaal niveau te beoefenen. Wanneer ‘The Springboks’ een internationale wedstrijd speelden, supporterde het niet-blanke gedeelte van het volk simpelweg voor de tegenstand.

Nelson Mandela

Niemand minder dan Nelson Mandela veranderde dat gegeven eigenhandig. De eerste zwarte president van Zuid-Afrika greep het WK rugby in 1995 aan als een moment om de verschillende bevolkingsgroepen in zijn land te verenigen. Mandela - die door het apartheidsregime jaren gevangen zat op Robbeneiland - sprak zijn vertrouwen uit in het overwegend blanke team.

Tot eenieders verbazing werden ‘The Springboks’ wereldkampioen in eigen land. Het was Mandela zelf die de beker uitreikte. Als zwarte president deed hij dat in het shirt met nummer zes dat toebehoorde aan de blanke Springboks-kapitein Francois Pienaar. Als statement bij de eerste wereldtitel rugby van Zuid-Afrika kon dat tellen.

Al was de realiteit dat er met Chester Williams maar één zwarte rugby-speler op het veld stond. Dat zou lang zo blijven. In 2007 stonden opnieuw maar twee zwarten in de basisploeg die de wereldtitel in Parijs zou grijpen. Mandela had de rugbysport dan wel aan alle groepen van de bevolking geschonken, het team zelf bleef vooral een blanke aangelegenheid.

Grootmoeder

Daarom is het des te specialer dat de beker op het WK rugby nu eindelijk door een zwarte kapitein in de lucht wordt gestoken. En dan nog wel door een Zuid-Afrikaan, het land waar rassenverschil zo moeilijk ligt. “Ik krijg er kippenvel van”, vertelde Springbokslegende Bryan Habana voor de finale. “De impact van een eerste zwarte kapitein die de Webb Wellis Cup omhoog kan steken, zou enorm zijn.”

Die eerste zwarte kapitein in 127 jaar Zuid-Afrikaans rugby werd niet toevellig gekozen door huidig bondscoach Rassie Erasmus. Hij stelde Siya Kolisi (28) aan als leider van z’n team. Een winger van 1,88m en 105 kilogram. Erasmus deed het “om alle fouten die we in het verleden maakten te herstellen”.

Bij de vorige WK-winst van Zuid-Afrika in 2007 had Kolisi nog als 16-jarige naar een vol zaaltje in z’n township moeten rennen om de finale überhaupt te kunnen volgen. Kolisi had thuis zelf geen tv. De zwarte Zuid-Afrikaan groeide op in Zwide, een township op een steenworp van Port Elizabeth. Als kind van tienerouders werd hij er grootgebracht door zijn grootmoeder.

Rugby werd er gespeeld op zandvelden, geslapen op een hoop kussens in de leefruimte. Kolisi verloor zijn moeder op 15-jarige leeftijd. Niet veel later kwam ook zijn grootmoeder te sterven. Op zijn eerste provinciale trials verscheen Kolisi in een boxershort aan de aftrap. Bij gebrek aan een degelijk wedstrijdtenue.

Geen dromen

“Het is simpel: waar ik vandaan kom, heb je geen dromen”, vertelde Kolisi er later over. Het was dan ook een verrassing toen scouts zijn talent opmerkten. Kolisi kreeg als één van de weinige zwarte Zuid-Afrikanen kansen om op te klimmen in het rugby. Kolisi greep ze met beide handen.

“Hij leeft de droom van velen die nooit dezelfde mogelijkheden hebben gehad”, aldus ex-Springbok Hanyani Shimange bij BBC Sport. “De vorige generatie Zuid-Afrikaanse rugbyspelers met een zwarte achtergrond kregen nooit dezelfde kansen, dat was nu eenmaal zo vastgelegd bij wet. Kolisi heeft alles met beide handen gegrepen en weet dat. Hij is een goed en bescheiden man.”

8 zwarten in de basis

IJzingwekkend moment dus toen Kolisi vandaag de Webb Ellis Cup de lucht in mocht steken. In de eerste plaats omdat hij dat als eerste zwarte kapitein ooit deed. In de tweede plaats omdat er na Williams in 1995 en de twee andere kleurlingen in 2007 nu niet minder dan 8 zwarte spelers in de basisopstelling van Zuid-Afrika stonden voor de finale tegen Engeland.

Mandela achterna

Kolisi pakte in een kort interview na de overwinning uit met een speech die niet moest onderdoen voor het statement dat Nelson Mandela in 1995 maakte. “Ik ben dankbaar voor alles wat deze ploeg gedaan heeft. Het hele Zuid-Afrikaanse volk stond achter ons. Daar zijn we ook dankbaar voor”, vertelde Kolisi, die in navolging van Pienaar het legendarische nummer zes droeg bij Zuid-Afrika.

“Er zijn veel problemen in ons land, maar het is ongelofelijk om een ploeg als deze te hebben. We komen voort uit verschillende achtergronden en rassen. We zijn samen naar hier gekomen met één doel en dat hebben we nu bereikt. We hebben met deze overwinning aan Zuid-Afrika getoond dat we iets kunnen bereiken als we samenwerken.”

“Ik heb in mijn hele leven nooit zo’n Zuid-Afrika gezien. Weet je, het was speciaal wat het WK rugby in 1995 deed in ons land. Nu zijn er nieuwe uitdagingen. De coach kwam voor de wedstrijd in de kleedkamer en zei dat we niet voor onszelf moesten spelen, maar voor de mensen thuis. Dat wilden we vandaag doen.”

“We appreciëren alle steun. Mensen die nu kijken in cafés, daklozen, mensen die op straat leven, mensen op het platteland. Heel erg bedankt. We houden van Zuid-Afrika. We kunnen alles bereiken als we maar willen samenwerken.”