AchtergrondVoetbal
De WK-bal voor Qatar vertelt 92 jaar geschiedenis
Lionel Messi en Son Heung-min die poseren terwijl een voetbal plots te midden van een Arabisch marktje opduikt, dan weet je dat Adidas zijn nieuwe WK-bal heeft gelanceerd. Al Rihla (de reis) is volgens het bedrijf de snelste bal ooit en moet straks in Qatar het verschil maken tussen winst en verlies.
Ze voetballen tegenwoordig niet meer met dichtgeknoopte varkensblazen. Gelukkig maar.
De geschiedenis van de WK-bal leest een beetje als de evolutie van het profvoetbal. De aanzet kwam er in 1930, toen er zelfs nog geen officiële bal was aangewezen. Finalisten Argentinië en Uruguay discussieerden vooraf: ze wilden de finale met hun eigen bal spelen. Conclusie? De eerste helft werd afgewerkt met de Argentijnse Tiento, de tweede met het Uruguayaanse T-model. Zo’n met de hand gevlochten leren bal die zwaarder werd als het regende.
Tweeënnegentig jaar WK-geschiedenis brengt ons uiteindelijk bij Al Rihla (de reis in het Arabisch). Van New York, over Tokio en Mexico-stad, tot de middenstip in Qatar op 21 november 2022: zo gaat ontwerper Adidas zijn nieuwste pronkstuk de komende maanden promoten over de hele aardbol. Al Rihla is trouwens ook een oud Arabisch boek geschreven door ontdekkingsreiziger Ibn Battuta, waarin hij in de veertiende eeuw zijn eigen reisverhalen door onder meer Byzantium, India, China en Spanje bijhield.
Twintig panelen
Al Rihla is kenmerkend voor de evolutie die de WK-bal de afgelopen decennia heeft gemaakt. Een regenboog aan kleuren, hip en modern vormgegeven. Het ontwerp is gebaseerd op de typisch Arabische cultuur en architectuur, hun typische boten en de Qatarese vlag, en bestaat uit twintig panelen. Het blitse spectrum van kleuren duidt dan weer op de toenemende snelheid van het spelletje. De kleuren komen ook overeen met die van de skyline van Doha ’s avonds laat, maar daar gaat de organisatie niet op in. Hier en daar wordt er al gefluisterd dat de vele kleurtjes de doelmannen zullen afleiden, zoals dat ook het geval was bij de stevig onder vuur genomen Jabulani.
En, zoals het een WK-bal betaamt, komt die met een paar unieke kenmerken. Zo pakt Adidas uit met de speedshell-technologie. De bal vliegt en tolt sneller, wat allemaal te danken is aan de optimalisatie van de aerodynamica. De afgelopen jaren is de bal steeds meer geëvolueerd naar een ‘perfect’ aerodynamisch geheel, met inhammetjes in het oppervlak om de lucht makkelijk langs het leer te begeleiden. Zo houdt de bal de meest constante vluchtroute aan.
Adidas, dat sinds 1970 voor ieder WK een bal maakt, beweert dat Al Rihla de snelste tot nog toe is. Hij is getest en goedgekeurd in laboratoria en windtunnels. Na de pr-blamage in 2010, met de Jabulani die alle kanten uitvloog, neemt de Duitse producent geen risico’s meer. “Dankzij inkt en lijm op basis van water is dit model ook de meest duurzame WK-bal in de geschiedenis.”
140 euro
De bal is natuurlijk het belangrijkste element van het spelletje. Als je elke dag met een bepaald exemplaar traint en tijdens het belangrijkste toernooi van het jaar plots met een licht afwijkend exemplaar moet spelen, dat is toch even wennen.
Wie meteen een officieel exemplaar wil aanschaffen, laat op de website van Adidas een slordige 140 euro achter. Let wel: 1 procent van de omzet gaat naar Common Goal, een fonds dat investeert in organisaties die achtergestelde gemeenschappen een boost willen geven met behulp van voetbal. Common Goal vraagt profvoetballers en trainers om minimaal 1 procent van hun salaris daarvoor af te staan.
Aan het WK in Qatar nemen 32 landen deel, met één bal die alles mogelijk kan maken. Of komen de Rode Duivels straks van een kale reis thuis?
Van zwabberballen tot technologische pareltjes
Fevernova (2002)
De Fevernova, genoemd naar de voetbalkoorts in Azië, was revolutionair in veel opzichten. Na jarenlange dominantie van het Tango-ontwerp werd gekozen voor felle kleuren en opvallende patronen (groen, goud, rood en wit in plaats van simpel zwart en wit). De tekening was op de Aziatische cultuur geïnspireerd, naar gastlanden Japan en Zuid-Korea. Dunner, meer laagjes en een synthetisch schuim binnenin. “Een gekke springbal” volgens Gianluigi Buffon, “de meest precieze bal tot dan gemaakt” volgens David Beckham. Leuk weetje: de Fevernova was de laatste WK-bal die met de hand werd genaaid.
Teamgeist (2006)
Wat vooral opviel aan de WK-bal in Duitsland was het beperkte aantal panelen (14 in plaats van 32). Het leverde een heel glad oppervlak op, wat de controle over de bal ten goede kwam en de luchtweerstand verminderde. Het maakte niet meer uit op welke plek je de bal raakte, of toch minder. Naast de kleuren van de Duitse vlag zat ook het goud van de wereldbeker erin vervat. Teamgeist verwees naar de typische collectieve kracht van die Mannschaft, die individuele klasse overtrof. Het grote probleem met de bal: hij was te licht en ging zwabberen.
Jabulani (2010)
Zoek op: Van Bronckhorst tegen Uruguay, of Forlan tegen Zuid-Afrika. Op het WK 2010 viel de ene wereldgoal na de andere, mede door dit zwaar bekritiseerde balletje. De Jabulani (vrij vertaald uit het Zulu: feestvieren) werd vooral door doelmannen niet in dank onthaald vanwege de onvoorspelbaarheid waarmee de bal zich door het luchtruim verplaatste. Ook deze bestond uit een klein aantal sferisch gebogen vlakken om de aerodynamica te verbeteren. In Zuid-Afrika deed Adidas helemaal gek: elf kleuren, verwijzend naar de elf spelers op het veld en de elf landstalen in Zuid-Afrika.
Brazuca (2014)
Nieuw in 2014 was dat Adidas niet zelf de naam voor zijn nieuwe bal koos. De Braziliaanse fans mochten stemmen. Brazuca stond voor de Braziliaanse manier van leven. Het rood, blauw en groen stonden voor de felgekleurde wensarmbandjes die typisch zijn voor het land. De bal werd uitvoerig getest, om een blamage te voorkomen. Spelers en federaties mochten hun feedback geven over de bal. Met succes, want na het WK werd de bal in heel wat clubcompetities benut. En ondertussen bleef Adidas het aantal panelen reduceren. De teller stond toen nog op zes.
Telstar (2018)
De Telstar (televisiester) was een knipoog naar het verleden. De allereerste WK-bal van de hand van Adidas, een klassieke Telstar Durlast, werd in Rusland gekopieerd. Alle kleuren aan de kant, terug naar zwart en wit. Ook nu hield Adidas het op zes panelen, maar door hun specifieke vorm leek dat verdacht veel op een oppervlak met 32 panelen zoals in 1970. Vanaf de knock-outfase kwam de Telstar Mechta (droom) in het spel, met rode en blauwe toevoegingen. Wat de ouderwetse versie niet had, was de NFC-chip binnenin waardoor met de smartphone gegevens van de bal konden worden geraadpleegd.
