De Cosmos-jaren van Pelé: ‘Ze wilden het voetbal groot maken in de VS. Dat werd mijn missie’

Midden jaren zeventig was New York voor even het koninkrijk van de Braziliaanse voetbalhoogheid Pelé. De afgelopen donderdag overleden aanvaller speelde de laatste drie seizoenen van zijn loopbaan voor glamourclub Cosmos.

Op 11 juni 1975 meldt de grote Pelé zich voor een persconferentie in de befaamde 21 Club in Manhattan, een favoriete uitgaansgelegenheid onder filmsterren, muzikanten en politici. Tweehonderd journalisten en fotografen vechten letterlijk om een plek als de Braziliaan op een podium achter een bosje microfoons het woord neemt. “Jullie kunnen nu eindelijk zeggen dat voetbal gearriveerd is in de Verenigde Staten”, klinkt het.

In de nadagen van zijn carrière speelt Edson Arantes do Nascimento, voetbalnaam Pelé, drie seizoenen voor New York Cosmos in de North American Soccer League (NASL). Zijn komst geeft glans aan de nieuwe competitie, opgericht in 1968. Pelé is de gedroomde ambassadeur voor een sport die dan nog door de meeste Amerikanen wordt genegeerd.

De drievoudige wereldkampioen is 34 jaar oud als hij tekent in New York. Acht maanden eerder heeft hij afscheid genomen bij het Braziliaanse Santos, waarvoor hij achttien seizoenen voetbalde. Officieel is hij met pensioen. “Ik wilde rust”, zegt hij in 2011 tegen CNN. Aanbiedingen uit Engeland, Spanje, Italië en Mexico legt hij naast zich neer.

Telegram van Kissinger

In Brazilië geldt de voetbalparel als nationaal eigendom. Nooit weet een club hem naar het buitenland te lokken, maar voor New York maakt hij een uitzondering. “Ze wilden het voetbal groot maken in de VS. Dat werd mijn missie.”

Toch kost het de nodige moeite om de grote Pelé naar de kleine NASL te krijgen. Cosmos-directeur Clive Toye reist vanaf 1971 enkele jaren de wereld over om de Braziliaan te paaien. Voor een laatste zetje stuurt minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger, een groot voetbalfan, de Braziliaan een telegram.

Pelé tekent voor een recordbedrag van 7 miljoen dollar bij Cosmos, eigendom van entertainmentgigant Warner Communications. Om hem een belastingvoordeel te geven wordt hij in het contract aangemerkt als muzikant. Pelé speelt gitaar, in Brazilië had hij enkele hitjes. Bij Atlantic Records wordt hij labelgenoot van onder meer Led Zeppelin en The Rolling Stones.

Moeizame start

Op het veld kent de missionaris een moeizame start. Cosmos is een kleine club, gerund door een handvol mensen. Een gemiddelde wedstrijd trekt zesduizend toeschouwers. Op de komst van een wereldster zijn de New Yorkers nauwelijks voorbereid. De club speelt zijn thuiswedstrijden in het bescheiden Downing Stadium op Randall’s Island. Voor het debuut van Pelé, een vriendschappelijke wedstrijd tegen Dallas Tornado, worden grote modderplekken op het veld in allerijl bedekt met groene verf.

Wel bewijst Pelé direct zijn aantrekkingskracht: de wedstrijd (2-2, gelijkmaker Pelé) trekt 22.000 toeschouwers en naar het liveverslag op CBS kijken ruim 10 miljoen Amerikanen. Overal waar hij komt zitten de stadions voller dan anders.

Pelé voelt zich snel thuis in zijn nieuwe woonplaats, ook al heeft hij een lijfwacht nodig om er over straat te kunnen. “Toen ik voor Cosmos ging spelen, werd ik een New Yorker”, zegt hij in 2014 tegen The New York Post. Tot laat in zijn leven bezoekt hij elke zomer zijn oude appartement in Manhattan.

Tijdens zijn speeldagen organiseert Pelé een voetbalclinic in Central Park. Joe Namath, een ster uit het American football, vraagt hem of hij kicker wil worden in de NFL. “Ik kan niet scoren met een helm op”, klinkt het antwoord.

Feesten op maandag

Door de komst van Pelé wordt Cosmos een glamourclub. Elke maandag feesten de voetballers in de beroemde nachtclub Studio 54 met sterren uit de Warner-stal zoals Robert Redford, Barbra Streisand, Elton John, Rod Stewart en anderen. “Feesten met Pelé is een voorrecht”, zei Mick Jagger eens. Vaak hangen de vrouwen aan de armen van de voetballer, ziet zijn biograaf David Hirshey, die hem in zijn New Yorkse jaren volgt. “Niet voor het boek”, krijgt hij te horen van een knipogende Pelé.

In zijn eerste twee seizoenen in New York ontbeert de Cosmos-selectie het benodigde talent. Medespelers worden zichtbaar zenuwachtig van Pelé, die op de eerste training scoort met een omhaal. De oude koning blijkt het nog te kunnen.

In 64 wedstrijden voor Cosmos scoort Pelé 37 keer. In 1977 speelt hij de NASL-finale, waarin de New Yorkers met 2-1 winnen van Seattle Sounders. Andere sterren hebben dan zijn spoor naar New York gevolgd: Carlos Alberto, Franz Beckenbauer en de Italiaanse spits Giorgio Chinaglia helpen hem aan het kampioenschap.

“Het was de mooiste tijd uit mijn loopbaan”, zei Beckenbauer afgelopen week bij het overlijden van Pelé. “Hij noemde me zijn broer. Dat vond ik een enorme eer.”

Groots afscheid

Op 1 oktober van 1977 krijgt Pelé een groots afscheid in een met 77.000 supporters gevuld Giants Stadium in New Jersey. Cosmos speelt tegen zijn oude club Santos, voor elk team speelt hij een helft. Na afloop wordt de Braziliaan omhelst door zijn vriend Muhammad Ali, die zijn titel van ‘the greatest’ met hem deelt.

In de VS wilde Pelé een zaadje planten, vertrouwde hij biograaf Hirshey eens toe bij zijn komst naar New York. “Het kan een grote boom worden”, zei hij. “We zullen zien.” Na de komst van Pelé weten ook grootheden als Johan Cruijff, George Best, Bobby Moore en Eusébio de weg naar de NASL te vinden, maar het experiment bezwijkt in 1984 onder een berg schulden.

Voor even is het door Pelé aangewakkerde voetbalvuur een waakvlammetje, tot de oprichting van de nieuwe competitie, de MLS, en het WK van 1994. Zonder de Braziliaan was het er waarschijnlijk niet snel van gekomen, klonk het de afgelopen dagen uit de Amerikaanse voetbalwereld. “Het besluit van Pelé om zijn kunsten naar de VS te brengen”, verklaarde MLS-baas Don Garber, “heeft de sport in dit land voor altijd veranderd.”