PortretPep Guardiola
Bouwvakkerszoon, stijlicoon, Che Guevara van het voetbal: wie is Pep Guardiola?
Club Brugge staat dinsdagavond tegenover Pep Guardiola (50). Een stijlicoon, een halve neuroot. Een bouwvakkerszoon die spart met een wereldkampioen schaken. Een vaderfiguur die Kevin De Bruyne échte handen heeft leren geven. Maar bovenal een trainer die het wereldvoetbal veranderde zoals de Beatles de muziekindustrie.
Barcelona, eind april 2009. Lionel Messi, net geen 22 jaar, zit onderuitgezakt in zijn zetel. Het is 21 uur. Zijn gsm trilt.
“Leo? Het is hier Pep. Ik moet je iets belangrijks uitleggen. Kom je naar mijn bureau?”
Messi kijkt even naar zijn Antonella, die voor de tv in slaap is gedommeld. Hij kan een zucht onderdrukken. “Goed. Ik kom eraan.” De Argentijn heeft niet meer woorden nodig om te begrijpen wat er is gebeurd. Zijn trainer heeft uren naar dvd’s met spelfases zitten kijken. En hij heeft een ingeving gehad die hij enkel aan de hand van beeldmateriaal kon uitleggen.
Een paar dagen later speelt Barcelona aartsrivaal Real Madrid van het kastje naar de muur. Met een sleutelrol voor Lionel Messi, die een op dat moment revolutionaire rol als ‘valse 9’ kreeg. Messi scoort twee keer en geeft een assist. Hij maakt ruimtes die voordien niet bestonden. Barça wint met 2-6.
Pep Guardiola is de man met het plan. Een trainer van 37, die zijn eerste jaar als trainer van een eersteklasser afsluit met zes (zés!) prijzen. De eerste van vele. Anno 2021 staat de teller op 31. Waaronder twee keer de Champions League, en drie titels in zowel Spanje, Duitsland (met Bayern München) als Engeland (Manchester City).
Nog veel meer dan zijn trofeeënkast blijft de manier waarop bij. De basisgedachte is steeds dezelfde. Aanvallend voetbal. Snelle passing. Veel balbezit. Hoge druk bij balverlies. De legendarische Argentijnse coach César Menotti vergelijkt Guardiola met Che Guevara. “Het zijn allebei revolutionairen. Ofwel winnen ze. Ofwel verliezen ze maar sterven ze met hun idealen.”
Guardiola bestudeert zijn tegenstanders maniakaal, op zoek naar tekortkomingen die hij kan uitbuiten. Hij stuurt zijn eigen elftal bij. Op het neurotische af.
Dat perfectionisme is een tweesnijdend zwaard. Zijn eeuwige zoektocht naar wat beter kan, maakt dat hij zichzelf soms verliest in details. Het zorgt ervoor dat hij zichzelf uitwringt als een spons. Tot het helemaal op is. Dat gebeurde in 2012, na vier succesvolle jaren als coach van FC Barcelona. Een elftal dat de geschiedenis in zal gaan als één van de, zo niet hét beste van de geschiedenis. De vista van Xavi, de creativiteit van Iniesta, het genie Messi. Met Guardiola als de architect.
Maar zijn perfectionisme had hem naar een burn-out geduwd. “Ik verliet Barcelona omdat ik op was. Zelfs al wonnen we dat jaar vier prijzen. Ik had geen nieuwe ideeën meer.”
Mannequin
Anders is Guardiola altijd geweest. Tijdens zijn spelerscarrière, toen hij het verlengstuk van Johan Cruijff was bij Barcelona, fluisterde de voetbalwereld dat de Catalaan misschien wel homoseksueel zou zijn. Een stereotiepe redenering die zijn eigen leven ging leiden, louter omdat Guardiola liefhebber is van zaken die de gemiddelde profvoetballer links laat liggen. Hij houdt van alternatieve zwart-witfilms, bezoekt theatervoorstellingen, bestudeert poëzie. En hij is in de ban van mode. Als twintiger liep hij op de catwalk voor de Spaanse modeontwerper Antonio Miró.
Die modewereld intrigeert hem. Vanwege de glamour. Het contrast met alles wat hij gekend had als plattelandsjongen uit het Catalaanse dwergdorp Santpedor, met zijn 7.500 inwoners - geiten ingerekend. Zijn moeder was een arbeidster die tot aan haar pensioen in een textielfabriek gewerkt heeft. Papa Valentí was een bouwvakker, die het ouderlijk huis zelf ontworpen en met eigen handen gebouwd had. Hoewel hij een man van weinig woorden is, was zijn invloed op Pep enorm. Guardiola zag zijn vader als een voorbeeld. Een integer man die toonde dat hard werk altijd loont. Dat op het einde van de dag niets belangrijker is voor een man dan de waarden die hij uitdraagt.
Die waarden nam Pep mee in zijn volwassen leven. Maar zoals het geval is bij zoveel kinderen die het ouderlijke nest verlaten, ging hij op zoek naar wat de wereld nog meer te bieden heeft. Zijn korte passage als mannequin was daar deel van.
Het was via die modewereld dat hij zijn vrouw heeft leren kennen. Cristina - Pep noemt haar Cris - werkte in een modieuze kledingwinkel. Hij ging er een broek kopen en bleef terugkomen tot hij terugkwam met haar telefoonnummer. Dan bleef hij haar bellen tot hij een date versierde. Dertig jaar later zijn de twee nog steeds een koppel. Ze hebben drie kinderen. Valentina (13), Marius (18) en Maria (20), die vorige maand nog gespot werd in het gezelschap van Tottenham-speler Dele Alli.
Het voordeel van de aanvaller
Na vier jaar Barcelona zette Guardiola zijn carrière op pauze. Hij was 41. Nam een sabbatjaar in New York, waar hij weer meer tijd voor zijn familie wilde hebben. Hij probeerde zijn gedachten te verzetten, wég van het voetbal.
Dat lukte soms. Maar nooit helemaal. Manuel Estiarte, één van zijn dichtste vrienden, heeft er zelfs een theorie over uitgedokterd. Hij noemt het de 32 minuten-regel. Gedurende een half uur slaagt Guardiola erin om zijn gedachten te verzetten. Maar éénmaal de grens van 32 minuten is overschreden, is hij weg. Niet fysiek - “hij blijft je aankijken en knikken wanneer je iets zegt” - maar wel mentaal. “Dan denkt hij aan een linksback, of ziet hij een vijfmansdefensie voor zijn ogen passeren.”
In de States bouwde Guardiola een nieuw netwerk aan contacten op. Hij ging dineren met acteur en regisseur Woody Allen. Hij studeerde economie aan de universiteit van Colombia. En hij bouwde een vriendschap uit met Garri Kasparov, die toevallig in dezelfde wijk bleek te wonen.
Kasparov is misschien wel de bekendste schaker uit de geschiedenis. De twee spraken over alles. De herverkiezing van Barack Obama. Over familie. Technologische vernieuwingen. In de gesprekken met Kasparov leerde Guardiola hoe hij ook in de toekomst succesvol kon blijven als coach. Kasparov: “Zolang je je eigen uitmuntendheid uitdaagt, zal je altijd een waardige tegenstander hebben. Dus blijf jezelf in vraag stellen. Je tegenstanders zullen altijd verwachten dat je een strategie zal hanteren die in het verleden heeft gewerkt. Maar als je nieuwe formules bedenkt, zal je hen het altijd moeilijk maken. Ik noem dat: het voordeel van de aanvaller.”
‘A sh*t coach’
Die wetenschap gaf Guardiola nieuwe energie. Hij tekende bij Bayern, op dat moment de beste club van de wereld, en gooide de hele clubcultuur overhoop. Drie Bundesliga-titels later vertrok hij naar Manchester City, waarmee hij bij momenten overrompelend voetbal speelde.
Mei 2019. Manchester City heeft in zijn titelmatch net de mat aangeveegd met Brighton. In de festiviteiten nadien springt Pep Guardiola op de schouders van Kevin De Bruyne. De camera zoomt in.
De Bruyne kijkt om en grijnst: “You’re a sh*it coach.”
Pep: “Wat?”
De Bruyne: “Je bent een slechte coach - je wint altijd.” En dan wordt er gelachen.
De humor is misschien niet de meest verfijnde. Maar de innige knuffel die volgt, spreekt boekdelen. Guardiola en De Bruyne begrijpen mekaar.
De twee spreken vaak met mekaar. Uitgebreid. Over het leven. Maar toch vooral over voetbal. Over de ruimtes die moeten aangevallen of afgedekt worden. De manier waarop er druk gezet moet worden. Guillem Balague, schrijver van de biografie van Guardiola, weet: “Pep heeft een connectie met De Bruyne. Misschien wel omdat Kevin één van de weinige spelers is die heel weinig nodig heeft om het spelletje te begrijpen.”
Het onderlinge respect is groot. Daarom stond Guardiola in de zomer van 2018 plots op de KDB Cup in de Gentse randgemeente Drongen - enkel om De Bruyne een plezier te doen. Guardiola praatte er ook met de moeder van de Rode Duivel. “Mevrouw De Bruyne, u heeft een fantastische zoon. Maar waarom geeft hij altijd van die slappe handjes? Ik zeg hem: zó moet je het doen.”
Ook dat is Guardiola. Bij elke ploeg die hij coacht heeft de Catalaan een relatie met zijn sleutelspelers alsof hij een hippe leerkracht is en zij de leerlingen. Iemand die tussen zijn leerlingen kan staan tijdens de pauze. Maar tijdens de lessen met vurige passie zijn theorieën in de hoofden van de spelers ramt. De herhalingen op training zijn eindeloos. Stopzetten, bijsturen, herbeginnen. Keer op keer opnieuw.
Met in het achterhoofd altijd de raad van Garri Kasparov. Blijven evolueren. Het voordeel van de aanvaller zoeken.
Dat Manchester City voor een miljard euro aan spelers kon kopen, helpt.
