Andrew Jennings, de onversaagde Schot die het IOC en de FIFA tackelde

Hij was de luis in de pels van onder meer het IOC en de FIFA. Onderzoeksjournalist Andrew Jennings overleed afgelopen weekend op 78-jarige leeftijd.

Hij streed zijn strijd met open vizier. Op een congres van de wereldvoetbalbond FIFA in 2002 greep hij in een volle zaal de microfoon en vroeg aan toenmalig voorzitter Sepp Blatter: “Meneer Blatter, hebt u zich ooit laten omkopen?”

Consternatie alom, na de openingsrede van Blatter met veel blabla over hoe goed de FIFA was, gevolgd door klaterend applaus van de gedelegeerden. Blatter was even van zijn stuk gebracht en antwoordde toen zo overtuigend als mogelijk op dat moment: nee. De volgende dag stonden de kranten vol: Blatter is nooit omgekocht.

Van belang was dat de bal rolde. Dat was de wens van Jennings, een Schot die eerder opzien baarde met onthullingen over Scotland Yard en later het Internationaal Olympisch Comité aanpakte, in een tijd dat sportjournalisten vooral schreven over sport. Zijn les: loop niet achter de meerderheid van verslaggevers aan die willen bewonderen of observeren wat op het veld gebeurt. Kijk naar de andere kant, waar het spel achter de schermen zich voltrekt. Onthul.

Jennings beet zich in de vorige eeuw vast in het IOC, ook uit ergernis omdat Juan-Antonio Samaranch voorzitter was, minister in het fascistische regime van dictator Franco in Spanje. Hij schreef veelgeprezen boeken: The Lord of the Rings en The Great Olympic Swindle, onder meer over de corrupte toewijzing van de Spelen aan Salt Lake City.

Bewijslast verzamelen

Na de eeuwwisseling verlegde hij zijn aandacht steeds meer naar het voetbal. Na zijn oproep tijdens de vergadering, zo vertelde hij sindsdien geregeld, kreeg hij anoniem talloze documenten in handen. Zijn tactiek was geslaagd: spitten, documenten verzamelen. Bewijslast. Bronnen zoeken, praten, de tegenwerking van de bonden trotseren.

Cruciaal was de latere bemoeienis van de Amerikaanse opsporingsdienst FBI, die inzake de FIFA kon wat hem niet was gegeven: met juridische dwang alles overhoop halen, wat de top van de FIFA onthoofde in 2015. Bewijzen van omkoping waren geleverd, onder meer bij de toewijzing van de WK’s van 2018 en 2022 aan Rusland en Qatar. Uiteindelijk viel ook Blatter.

Jennings noemde de FIFA een criminele organisatie met maffia-achtige trekken. Het verschil met de echte maffia was dat de FIFA geen wapens gebruikt. Hij hoefde niet bang te zijn voor een aanslag op zijn leven. Jennings, die de laatste jaren van zijn leven kampte met ernstige gezondheidsproblemen, was een uitstekende verteller en bewoog zich met flair door het leven, met zo’n lange regenjas.

Hij kreeg navolging in kringen van verslaggevers. In veel landen gingen journalisten meer op zoek naar de sport achter het erepodium. IOC, FIFA, ze zijn anders georganiseerd tegenwoordig, met een kleinere kans op corruptie. Al bleef Jennings hameren op transparantie, ook door de aanhangers van de sport aan te spreken. Eis openheid, ook over salarissen. Hij riep sponsors op tot actie. Doe geen zaken met bonden als ze niet alle cijfers publiceren.