Alleen een bronzen plakkaat herinnert nog aan de hoogdagen van Pete Sampras

Niemand wist dat het zijn laatste partij zou worden, wellicht ook Pete Sampras zelf niet. “Dit zou een mooi slot zijn”, sprak hij eind augustus 2002 nadat hij zijn grote rivaal Andre Agassi had verslagen in de finale van de US Open, “maar ik wil nog steeds spelen.” Het liep anders. De Amerikaan, 31 jaar oud pas, verliet zijn persconferentie en zou nooit meer terugkeren op het tennisveld.

Waar gepensioneerde collega’s commentator of coach werden, liet de grote Sampras, wars van aandacht, zich zelden meer zien. Maar zijn nalatenschap drukt zwaar op het Amerikaanse tennis. Twintig jaar later zoeken de Amerikanen nog altijd naar een nieuwe mannelijke tennisheld. Een volgende Sampras. Die legde de lat hoog met zijn veertien grandslamtitels, destijds een record.

Dwingend spel

Sjeng Schalken, voormalig nummer elf van de wereld, speelde vijf keer tegen Sampras, maar nooit wist hij te winnen. De laatste ontmoeting was in 2002, in de halve finale van de US Open; de op één na laatste wedstrijd van Sampras dus. Die was in zijn nadagen gezakt naar nummer zeventien op de ATP-ranking en was als zevenvoudig kampioen op Wimbledon uitgeschakeld in de tweede ronde. Als het eens kon lukken, was het nu. Maar Schalken verspeelde een setpunt in de eerste tiebreak en moest het vervolgens opnieuw afleggen.

De Amerikaan lag hem simpelweg niet. “Ik vond het niet prettig om tegen hem te spelen”, zegt de Nederlander. “Hij gaf je geen ritme, serveerde met veel power én accuratesse. Die combinatie zie je niet vaak.” Sampras speelde dwingend, herinnert Schalken. “Als hij een klap uitdeelde, kwam hij er meteen achteraan.” Meestal kon zijn tegenstander het niet bijbenen.

Sampras speelde alsof hij te laat was voor een afspraak. Rally’s hield hij zo kort mogelijk. Bij zijn service stuiterde hij eenmaal en vuurde hij af. Vaak was het punt na een enkele klap binnen. Gebogen wandelde Sampras over de baan, alsof hij naar verloren kleingeld zocht. De Amerikaan hield van zijn sport, maar leek zich niet thuis te voelen in het felle licht van de schijnwerpers die hem volgden.

Plaatsje in eregalerij

Op het terrein van de US Open in New York wordt Sampras permanent geëerd met een plakkaat in de zogenoemde Court of Champions, een eregalerij voor illustere winnaars. Zo nu en dan nemen bezoekers een selfie met het bronzen aandenken. De echte Sampras is al jarenlang nergens meer te bekennen. Na zijn afscheid keerde hij nog enkele keren terug voor demonstratiepotjes, met Roger Federer en anderen, maar verder mijdt hij elke vorm van aandacht. Interviews geeft hij vrijwel nooit.

Dat het goed gaat met Sampras, vijfvoudig US Open-winnaar, bleek eind vorig jaar uit een profiel in het Amerikaanse tijdschrift Sports Illustrated. Sampras had, zoals gewoonlijk, bedankt voor een interview, maar volgens mensen uit zijn omgeving staat hij regelmatig op de golfbaan en geniet hij van het gezinsleven. Zijn tienerzoon Ryan, een van zijn twee kinderen, is een talentvol tennisser. Sampras heeft een baan bij zijn villa in Beverly Hills, een dure wijk in Los Angeles.

Schalken trainde er eens op verzoek van de Amerikaan toen hij in de buurt was voor een toernooi in Los Angeles. Vaker werd hij gevraagd door topspelers, omdat de ballen met de degelijke Nederlander altijd wel terugkwamen. “Ik was een soort graadmeter”, zegt Schalken. “Als je me kon wegslaan, kon je een toernooi winnen. Zo niet, dan moest je nog aan je spel werken.” Schalken liet zich gewillig gebruiken. “Je wordt er nooit slechter van om tegen dat soort jongens te spelen.”

Ook achter de schermen bleek Sampras timide, ontdekte Schalken. “Hij was altijd netjes en vriendelijk”, zegt hij, “maar ook heel gereserveerd. Hij opende niet snel een gesprek, liet nooit het achterste van zijn tong zien.” Na hun laatste ontmoeting op de US Open feliciteerde Sampras de Nederlander met zijn goede toernooi (de verloren halve finale was zijn beste prestatie in een grandslamtoernooi). Daarna spraken ze elkaar nooit meer.

Eén opvolger

Het was twintig jaar geleden niet voor te stellen dat na Sampras slechts één Amerikaanse man de US Open zou winnen: Andy Roddick in 2003. (Frances Tiafoe kon vannacht de eerste Amerikaanse finalist worden sinds 2006.) Het was evenmin voorstelbaar dat de veertien grandslamtitels van Sampras ooit nog overtroffen zouden worden, zegt Schalken.

Grote spelers als Becker, Lendl, McEnroe, Edberg en Agassi hadden er allemaal minder dan tien. Inmiddels zijn liefst drie mannen (Federer, Nadal en Djokovic) hem ruimschoots gepasseerd allen met minimaal twintig grandslamtitels. Schalken: “Als hij had geweten dat er drie jongens aan zaten te komen die zoveel zouden winnen, dan was hij vast nog wel even doorgegaan.”