Achter de mokerslagen schuilt vaak een broze geest

De druk is groot en topsporters voelen zich al snel eenzaam. Zeker in de tenniswereld heerst veel neerslachtigheid. Langzaam maar zeker is het niet langer een taboe daarover te praten.

De Australian Open begon maandag in Melbourne zonder tweevoudig kampioene Naomi Osaka. Een reden voor haar absentie werd aanvankelijk niet gegeven, wat de speculaties voedde dat een afscheid nabij was. Vorige week maakte ze bekend zwanger te zijn en in 2023 niet meer in actie te komen.

Osaka (25) nam al eerder pauzes, voor het eerst na Roland Garros in 2021, maar toen vanwege geestelijke labiliteit. In Parijs weigerde de Japanse destijds met de pers te praten vanwege de mentale last die ze ervoer, vooral na nederlagen. Een boete en commotie volgden, waarna ze zich uit het grandslamtoernooi terugtrok. “Sinds de US Open in 2018 kende ik lange perioden van depressies en heb ik het heel moeilijk gehad om daarmee om te gaan”, verklaarde ze kort daarna.

Het is een vaker voorkomend script in het proftennis. Zo ontbreekt ook de titelverdedigster in Melbourne. Ashleigh Barty stopte vorig jaar als ’s werelds beste speelster omdat ze “de mentale honger miste”. De toen pas 25-jarige Australische zei uitgeblust te zijn, nadat ze in 2014 vanwege depressies al eens afstand van de sport had genomen.

Dat veel spelers onder hetzelfde verstikkende verwachtingspatroon gebukt gaan, is ook de rode draad in Break Point. In de tiendelige docuserie wordt ingezoomd op een aantal (beoogde) opvolgers van Novak Djokovic, Rafael Nadal en de inmiddels gestopte Roger Federer en Serena Williams. De eerste vijf afleveringen zijn te zien op Netflix, in juni volgt de tweede reeks van dezelfde makers als de kijkcijferhit Formula 1: Drive to Survive.

Zelfkastijding

De twintigers Nick Kyrgios, Mario Berrettini, Taylor Fritz, Félix Auger-Aliassime, Casper Ruud, Ons Jabeur, Maria Sakkari, Paula Badosa en Ajla Tomljanovic bieden in de eerste vijf afleveringen de kijkers een inkijkje in hun psyche. Dat biedt nieuwe inzichten, al had het onderwerp nog wel meer mogen worden uitgediept. Ze blijken dezelfde hoop en vrees te delen: de droom om grote titels te winnen, maar ook de angst om hun potentie niet waar te maken. De eigenwaarde hangt daarbij samen met winst of verlies, waardoor zelfkastijding nadrukkelijk op de loer ligt.

“Falen is mijn grootste angst”, zegt Sakkari, de huidige nummer zes van de wereld bij de vrouwen. Dat deed ze voor haar gevoel toen ze in 2021 op Roland Garros in de halve finale een wedstrijdpunt vermorste en alsnog verloor. “Ik heb drie dagen niet geslapen. Het greep me zo aan en ik was zo verdrietig. Ik zei tegen mijn coach dat ik ging stoppen. Na vier dagen belde hij me op en vroeg: ‘Wanneer gaan we weer trainen?’ Stoppen met stoppen, noemen we het nu.” De Griekse zegt dat “het lijkt alsof twee wezentjes in mij het met elkaar aan de stok krijgen”.

De Spaanse Badosa schetst, nadat ze op haar thuistoernooi in Madrid onderuit is gegaan, hetzelfde beeld. “Ik heb zoveel negatieve stemmen in mijn hoofd: ‘Je bent een slechte speler, je bent niet in staat om dit te doen.’ Het is erg moeilijk om dat uit te schakelen. Als het goed met me gaat, voel ik me thuis op de baan en heb ik het gevoel dat dit mijn plek is. Maar soms slaat dat om in: haal me hier weg, ik wil dood.”

Door de ontboezeming van Osaka over haar depressies werd het taboeonderwerp bespreekbaar en werden maatregelen getroffen om het geestelijk welzijn te bevorderen. Zo werken de spelersvakbonden WTA (vrouwen) en ATP (mannen) en toernooien tegenwoordig samen met sportpsychologen, is er een 24 uurshulplijn, worden er bewustwordingscampagnes gevoerd en zijn er onlinecursussen.

Geen overleg met coach

De vraag die zich opdringt is waarom juist op de tennistour zoveel neerslachtigheid heerst. Het antwoord moet worden gezocht in de intensiteit van het spel en het op de baan alleen naar oplossingen moeten zoeken; overleg met de coach tijdens de partij is er niet bij. Bovendien bestaat een seizoen doorgaans uit elf slopende maanden, waarin van het ene continent naar de andere tijdzone wordt gereisd.

“Tennis is een uitermate eenzame sport”, zegt de Australiër Kyrgios, die bekendstaat om zijn woedeaanvallen. “Daar worstel ik het meest mee.” Het tourbestaan heeft voor de Wimbledon-finalist van vorig jaar soms meer weg van een nachtmerrie dan van een droomleven. En niet alleen voor hem. Zijn landgenote Tomljanovic: “Als je geen toernooi wint, ben je elke week een verliezer. Dat maakt het zo zwaar.”

Een van de valkuilen is te graag willen, stelt Paul Annacone, die als coach de Amerikaan Fritz begeleidt, in Break Point. “Door jezelf zoveel druk op te leggen smoor je het aanwezige talent ook in de kiem.” Annacone, de oud-coach van Roger Federer en Pete Sampras, krijgt bijval van sportpsycholoog Daria Abramowicz, de mentale coach van de Poolse aanvoerster van de wereldranglijst Iga Swiatek. Zij zei al eens in een interview: “Perfectionisme tolereert geen fouten, vergeeft niet, beveelt meer en meer. Er is een constant gebrek aan tevredenheid. Dat leidt tot angst en schaamte, blokkeert de vreugde van succes.”