Winkelkar is 18 procent duurder dan vorig jaar: ‘Of de prijzen ooit zullen dalen, is nog maar de vraag’

Waarom stijgen de supermarktprijzen nog met 18 procent, terwijl de inflatie recent gezakt is naar 10,6 procent?

“Er is bij supermarkten altijd sprake van een vertraagd effect: als productie- of transportkosten stijgen of dalen, zien we dat niet meteen aan de voedingsprijzen. Dat komt omdat de prijzen in de supermarkt niet bepaald worden door één partij, maar door onderhandelingen tussen supermarktketens en leveranciers. Zij hebben de prijzen van producten die nu in de winkel liggen, al maanden geleden contractueel afgesproken. Ze proberen dan op voorhand in te schatten hoe sterk alle kosten zullen stijgen. In de meeste supermarkten gebeuren die onderhandelingen in november en liggen de prijzen vervolgens vast voor een heel jaar.”

Hoe komt het dan dat we nu maand na maand de prijs van een winkelkar zien stijgen?

“In turbulente tijden is het best moeilijk om op voorhand de prijs van producten in te schatten. Daarom zijn er uitzonderlijk dit jaar al eens opnieuw onderhandelingen geweest. Dat is atypisch voor een supermarktcontext, maar kon voor vele producenten niet anders omdat de grondstof-, transport- en energiekosten zodanig snel stegen.

“Supermarkten willen natuurlijk niet onmiddellijk meegaan in die hogere prijzen. Ze willen vaak eerst dat de producent bewijst dat de prijsstijgingen voor grondstoffen zullen aanhouden voordat ze die doorrekenen aan de consument. Daarom kan het zijn dat sommige onderhandelingen een tijdje aanslepen en de prijsaanpassingen pas in de loop van het jaar doorgevoerd worden.

“Bovendien is producent A misschien al in maart komen aankloppen voor nieuwe onderhandelingen omdat zij toen al met hogere kosten geconfronteerd werden, terwijl producent B dat pas in mei deed. Grote producenten hebben op dat vlak trouwens meer onderhandelingsmacht dan kleine spelers. Die laatsten krijgen van supermarktketens soms vlakaf ‘neen’ te horen en een boete als ze niet langer de producten kunnen leveren aan de contractprijs.”

Waarom verschilt de prijsstijging zo sterk van product tot product? Zuivelproducten en spaghetti zouden bij de sterkste stijgers zitten.

“Dat verschil heeft te maken met de grondstoffen die nodig zijn voor elke categorie en verschillen in hun productieproces. De prijs voor graan, bijvoorbeeld, is in de hele wereld duurder geworden omdat de productie in Oekraïne tijdelijk is stopgezet door de oorlog met Rusland. Hoewel wij daar vanuit België normaal geen graan bestellen, zorgt dat wel voor een kleiner aanbod op wereldschaal, terwijl de vraag even groot blijft. Daarom zie je dat spaghetti zo duur wordt. Ook de melkprijs is wereldwijd de hoogte in gegaan.”

Hebben we stilaan de piek van voedingsprijzen bereikt?

“Dat is moeilijk te voorspellen. Op dit moment zijn in veel supermarkten de jaarlijkse onderhandelingen bezig, die zich in normale tijden uiten in prijsstijgingen vanaf januari. De vraag is natuurlijk hoe sterk het aan de onderhandelingstafel meespeelt dat de kosten van bepaalde grondstoffen en van energie nu weer aan het dalen zijn. Ik verwacht dat dat zich binnenkort mogelijk vertaalt in een stabilisering van de prijs. Maar of de prijzen ook ooit weer zullen dalen, is nog maar de vraag.

“In het verleden hebben we regelmatig gezien dat prijzen in bepaalde categorieën niet meer dalen, omdat de consument heel snel went aan die nieuwe prijs. In supermarkten kopen we vaak zonder nadenken. Tegelijk is de inflatie vandaag wel zodanig hoog dat mensen prijsbewuster kopen. Ook de concurrentie tussen supermarkten is groot. Als de kosten van productie zouden dalen maar de prijzen volgen niet, zal daar nu dus wel sneller kritiek op komen.”