NieuwsJames Webb
Nieuwe ontdekking James Webb: piepjong heelal bevatte snel na oerknal al onverwacht veel sterrenstelsels
Nieuwe resultaten van de James Webb Space Telescope zetten vraagtekens bij de huidige theorieën over de vroege levensloop van het heelal. Volgens de Universiteit van Missouri heeft de ruimtetelescoop stelsels ontdekt die zó ver weg staan dat hun licht er bijna 13,7 miljard jaar over deed om de aarde te bereiken.
Omdat het heelal 13,8 miljard jaar oud is, betekent dat dat de sterrenstelsels minder dan 150 miljoen jaar na de oerknal al waren ontstaan. “Waarschijnlijk zullen we onze ideeën over de geboorte van sterrenstelsels in het vroege heelal moeten herzien”, aldus Haojing Yan van de Universiteit van Missouri.
Yan presenteerde zijn resultaten maandag op het wintercongres van de American Astronomical Society in de Amerikaanse stad Seattle. Het is het eerste grote astronomiecongres sinds de Webb-telescoop in juli officieel in gebruik is genomen, ruim een half jaar na de lancering op Kerstmis 2021. Volgens Jane Rigby van Nasa’s Goddard Space Flight Center, die de openingslezing verzorgde, functioneert de opvolger van de Hubble Space Telescope beter dan verwacht. “Het is nu de krachtigste telescoop ooit gebouwd”, zegt Rigby.
37 miljard lichtjaar
Yan en zijn collega’s bestudeerden 87 extreem verre sterrenstelsels op foto’s van de Webb-telescoop die afgelopen zomer zijn gemaakt. Als hun ruwe afstandsbepalingen door toekomstige metingen worden bevestigd, staan de allerverste exemplaren inmiddels op een afstand van zo’n 37 miljard lichtjaar, door de uitdijing van het heelal. Nooit eerder zijn objecten op zulke kolossale afstanden waargenomen. Bovendien zijn de verre stelsels veel talrijker dan verwacht.
Jeyhan Kartaltepe van het Rochester Institute of Technology komt tot vergelijkbare conclusies, ook op basis van foto’s van de James Webb-telescoop. “We zien dat er kort na de oerknal al schijfvormige sterrenstelsels zoals ons eigen Melkwegstelsel bestonden”, zegt ze. “Op zich is dat niet heel verrassend, maar dat het er zo veel blijken te zijn, is wel heel opmerkelijk.” Alles lijkt erop te wijzen dat de allereerste sterrenstelsels veel vroeger ontstonden, en bovendien in veel grotere aantallen, dan de bestaande theorieën voorspellen.
Onafhankelijke bevestiging
NASA-astronoom James Rhoads denkt overigens niet dat alle ideeën over de vroege evolutie van het heelal nu meteen rijp zijn voor de prullenbak. “Toekomstige precisiemetingen moeten uitwijzen of de afstandsbepaling van Yan en zijn collega’s voor al hun kandidaatstelsels echt kloppen”, zegt hij. “Ik verwacht dat er redelijk wat exemplaren tussen zitten die bij nader inzien dichterbij staan dan nu wordt aangenomen.”
Die onafhankelijke bevestiging kan nog wel even duren, aldus Yan: daarvoor moet opnieuw waarnemingstijd op de James Webb-telescoop worden aangevraagd. Maar, zegt hij, zelfs als een aanzienlijk deel van de 87 objecten minder ver weg staat dan gedacht, blijft het aantal extreem verre sterrenstelsels opzienbarend hoog.
Het verste sterrenstelsel dat tot nu toe door James Webb-ruimtetelescoop is waargenomen en waarvan de afstand wél met absolute zekerheid bekend is, staat zo ver weg dat we het zien zoals het er 320 miljoen jaar na de oerknal uitzag. Daarmee is het record van de Hubble Space Telescope hoe dan ook verbroken: Hubble kon niet verder kijken dan tot 400 miljoen jaar na de oerknal.
“Er zijn inmiddels al ruim 160 wetenschappelijke publicaties verschenen op basis van Webb-waarnemingen”, zegt Jane Rigby. “Ik kan niet wachten op wat we allemaal nog zullen gaan ontdekken.”
